تعریف امحا یا محو کردن در جرم جعل عبارت است از پاک کردن عدد، کلمه و یا جملهای از یک سند یا نوشته مخصوص و معتبر به قصد تقلب به شکل ماهرانه که در وهلهی اول و با چشم قابل تشخیص نباشد. محو یا امحا کردن ممکن است با استفاده از مواد مختلفی مثل محلولهای شیمیایی پاک کننده، آب دهان، آب و مواردی از این دست اتفاق بیفتد.
در این مقاله قرار است درباره این سوال که امحا در جرم جعل چیست؟ صحبت کرده و این جرم را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
در یک تعریف دیگر، پس از تنظیم یک سند، در صورتی که تمام و یا بخشی از اعداد و ارقام، حروف، کلمات و یا سطور و مهر و امضای موجود در آن پاک و سیاه شود، امحا در جرم جعل رخ داده است. اصولا امحا به شکل ماهرانهای صورت میپذیرد و در اکثر موارد با چشم معمولی نمیتوان آن را تشخیص داد. لذا برای تشخیص آن باید از روشهای مختلفی استفاده نمود. در ادامه اطلاعات دقیقتری در خصوص امحا در جرم جعل، شیوهی تشخیص آن و مجازات آن در اختیار شما قرار خواهیم داد. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
فرق محو کردن و امحا با تراشیدن و خراشیدن در چیست؟
یکی از نکات مهمی که در خصوص امحا در جرم جعل وجود دارد، فرق امحا با تراشیدن و خراشیدن است. در خصوص این موضوع باید بگوییم که عمل محو کردن نسبت به کل یک سند و نوشته معتبر انجام میشود. این در حالی است که تراشیدن و خراشیدن در قسمتهای کوچکی از سند صورت میگیرد. از طرفی در امحا، شخص جاعل تمامی و یا بخش مهمی از مندرجات ذکر شده در یک سند اعم از ارقام، کلمات و یا سطور را به صورت کاملا ماهرانه از بین میبرد. در نتیجه در نگاه اول پنداشته خواهد شد که این کلمات و ارقام اصلا وجود نداشتهاند. در تراشیدن و خراشیدن اما کلمات، ارقام و سطور با استفاده از وسایل تیز از بین میروند. با این وجود، تراشیدن و خراشیدن بخشی از یک سند، کار سختتری است و در اکثر اوقات کارشناسان خبره میتوانند با چشم غیر مسلح نیز آن را تشخیص دهند. امروزه در جعلهایی که به شکل حرفهای صورت میپذیرد، تراشیدن و خراشیدن انجام نشده و یا به صورت محدود و جزئی صورت میگیرد.
بیشتر بدانید: وکیل کیفری در شهریار و اندیشه
نکاتی درباره ارکان جرم جعل
جعل یکی از مواردی است که با توجه به قوانین تمام کشورهای جهان، در هر حوزهای که صورت پذیرد، جرم آشکار به حساب آمده و با شخص جاعل برخورد شدیدی خواهد شد. جعل به معنی تقلب کردن و تعویض یا دست بردن در مدرک یا سندی به نفع شخص یا اشخاصی خاص است. از آنجایی که جرم جعل با آرامش و امنیت عمومی سر و کار دارد، در قانون هیچ گونه مصالحه و گذشتی برای آن در نظر گرفته نشده و شخص جاعل بر اساس جرم صورت گرفته به شدت مجازات خواهد شد.
به صورت کلی و بر اساس قوانین کشورها، جرم جعل دارای ارکان مختلفی است. با توجه به قانون اساسی کشورمان، ارکان جرم جعل شامل چهار رکن اساسی هستند که این ۴ رکن به شرح زیر میباشند:
- رکن اول: رکن اول جرم جعل به مواردی مربوط میشود که جعل در اسناد به صورت کامل در قانون مطرح شده باشد.
- رکن دوم: رکن دوم مربوط به جعل در مواردی است که اصل سند مشکلی ندارد و کاملا معتبر میباشد.
- رکن سوم: در این رکن، جعل در اسناد به شکلی کاملا ماهرانه انجام شده و افراد عادی نمیتوانند سند اصلی و جعلی را از هم تشخیص دهند و برای تشخیص جعلی بودن سند باید از روشها و آزمایشات پیشرفته کمک گرفت.
- رکن چهارم: این رکن مربوط به مواردی است که موضوع جعلی بودن سند ساختگی است و در اصل سند دست برده شده و ماهیت اصلی آن تغییر پیدا کرده است.
شرایط تحقق جرم
درخصوص شرایط تحقق جرم جعل، لازم به ذکر است که تحقق این جرم دارای یکسری ضوابط کلی است.
- اولا سند یا مدرکی که جعل میشود، در نگاه اول باید طوری باشد که اشخاص عادی را به اشتباه بیندازد و جهت تشخیص جعلی بودن آن به نظرات کارشناسی نیاز داشته باشیم.
- در ثانی موضوع جعل باید در خصوص سندهای معتبر از جمله سند رسمی، سندهای عادی و یا اسناد تجاری و همچنین نوشتههای معتبر، مهر، منگنه، علامتهای تجاری و یا اسکناس و پول صورت گرفته باشد.
- یکی دیگر از شرایط تحقق جرم جعل این است که سند اولیه باید اصل باشد. در صورتی که سند اولیه خود جعلی باشد، جعل آن در زمرهی جرم جعل سند قرار نمیگیرد. همچنین جعل نسبت به کپی سند معتبر نیست، مگر اینکه سند کپی شده برابر با اصل باشد.
- همچنین زمانی جرم جعل در سند محقق میشود که شخص یا اشخاص جاعل، قصد تقلب، سوء استفاده و ضرر رساندن به دیگران را داشته باشند.
شرایط جرم جعل برای شخص جعل کننده سند
لازم به ذکر است، علاوه بر شرایط تحقق جرم جعل که برای شخص جاعل در قانون وجود دارد، برای اشخاصی که از سند جعلی استفاده میکنند نیز شرایطی ذکر شده است. در مادهی ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی کشور آمده، در صورتی که شخصی به صورت عمدی و با آگاهی سند و مدارک جعلی را مورد استفاده قرار دهد، مجرم شناخته شده و مجازات خواهد شد؛ حتی اگر شخص دیگری سند و مدارک را جعل کرده باشد. البته در اینجا دو عامل آگاهانه بودن و عمدی بودن استفاده از مدارک جعلی از اهمیت بالایی برخوردار است.
همچنین در صورتی که شخصی مدرکی را جعل کرده و خود از آن استفاده کند، مرتکب دو جرم جعل سند و استفاده از آن شده و در نتیجه مجازات بیشتری در انتظارش خواهد بود. لازم به ذکر است که در اینجا انتشار، واگذار کردن، مبادله و استفاده از سند مجعول برای اثبات جرم کافی است و نیازی نیست استفاده از آن مذکور به شخص یا اشخاصی ضرر بزند.
مجازات جرم جعل سند و استفاده از سندهای جعلی
همانطور که ذکر شد، در قانون مجازات اسلامی، برای جرم جعل دو مجازات مجزا تعیین شده است. اولا طبق ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم جعل برای اسناد عادی چیزی بین ۳ تا ۱۲ ماه حبس است. البته در صورت صلاحدید قاضی، این مجازات میتواند به مجازات نقدی کاهش یافته که جزای نقدی آن بین ۳ تا ۱۲ میلیون ریال خواهد بود.
مجازات جرم جعل برای مسئولان و کارمندان دولتی اما سنگینتر است. در صورتی که مسئولی در اجرای وظایف محوله، سندهای رسمی را جعل کند، به چیزی ما بین ۱ تا ۵ سال حبس محکوم خواهد شد. البته قاضی میتواند این مجازات را به جزای نقدی ۶ تا ۳۰ میلیون ریال کاهش دهد.
از طرفی اگر اشخاص عادی، دست به جعل اسناد رسمی بزنند، مجازاتی در حدود ۶ ماه تا ۳ سال حبس و یا پرداخت جزای نقدی ۳ تا ۱۸ میلیون ریال در انتظار آنها خواهد بود. همچنین مجازات جرم جعل برای شخصی که از اسناد رسمی مجعول استفاده میکند، چیزی در حدود ۶ ماه تا ۳ سال حبس و یا پرداخت جزای نقدی ۳ تا ۱۸ میلیون ریال میباشد.
بیشتر بدانید: وکیل حقوقی در شهریار و اندیشه
اثبات جرم امحا در جعل چگونه صورت میپذیرد؟
جهت امحا در جرم جعل باید قبل از هر چیزی مصادیقی قانونی جرم در دادگاه کشور به اثبات برسد. لذا برای ثابت شدن امحا در جرم جعل کافیست سند جعلی را در دست داشته و آن را در اختیار مراجع قانونی بگذارید تا با بررسیهای دقیق، بروز جرم ثابت شود.
اثبات امحا در جرم جعل برای اسناد و مدارکی که اهمیت حقوقی دارند، قابل انجام است. به عبارتی اسناد دولتی مثل سند، حواله، رسید، ابزارهای مالی مثل ارز، چک، گواهی سهام، اسناد معاملاتی مانند سند ملک، اتومبیل و همچنین مواردی مانند گواهینامه، گذرنامه و دیگر اسناد شامل وصیت نامه، گواهی ثبت اختراع یک اثر، گواهی خلق آثار هنری، نسخه پزشکی و مواردی از این دست جزو اسناد حقوقی هستند که میتوان امحا در جرم جعل را برای آنها به اثبات رساند.
روش های تشخیص محو کردن در جرم جعل سند
به صورت کلی، سه روش برای تشخیص امحا در جرم جعل وجود دارد که عبارتند از:
- روش فیزیکی
- روش مقایسهای
- روش شیمیایی
در روش فیزیکی از دستگاههای نوری جهت تشخیص اصل یا جعلی بودن سند استفاده میکنند. در این روش، نور به جوهر کاغذ برخورد کرده و بازتاب آن میتواند اصلی و یا تقلبی بودن بخش یا کل سند را مشخص کند. به علاوه در این روش، جنس، رنگ، خواص جوهر مرکب و کاغذ و پارامترهایی از این دست نیز قابل بررسی است و با استفاده از آن میتوان اصل یا جعل بودن سند را مشخص کرد.
روش دوم برای تشخیص امحا در جرم جعل ، روش مقایسهای است. در این روش خطوط، امضای اشخاص و دیگر علائم نگارشی موجود در سند مورد بررسی قرار میگیرند. سپس این علائم با دیگر نوشتههای نگارنده و عادتهای نگارشی او مقایسه شده و جعلی یا اصلی بودن سند را مشخص میکنند. روش شیمیایی اما، بیشتر جهت تشخیص اختلاف رنگ اجزای کاغذ به کار گرفته میشود.