فسخ قرارداد از طریق اعمال خیار غبن

خیار غبن چیست و به چه افرادی مغبون و غابن گفته می شود؟

در بحث معاملات انجام شده در بین افراد، قوانین متعددی وضع شده تا طرفین بتوانند از معامله خود به نفع برسند. اما تصور کنید در یک معامله، ضرر و زیان قابل توجهی را متحمل شده اید یا فریب خورده اید. در این صورت، قانون مدنی به شما این امکان را می دهد که از طریق اعمال خیار غبن، معامله مورد نظر را فسخ کنید. احکام این مسئله در  قانون مدنی در قالب مواد ۴۱۶ تا ۴۲۱ به تفصیل مطرح شده است. خیار غبن یکی از مسائل حقوقی در بحث معاملات بوده که بسیاری از افراد از آن بی اطلاع می باشند. در ضمن، خیار غبن فوریت دارد؛ به عبارت دیگر، اعمال آن فوری بوده و مغبون پس از آگاهی از ضرر و زیان خود می تواند نسبت به اعمال خیار غبن اقدام نماید.

در اصطلاحات حقوقی، مغبون به فردی گفته می شود که در معامله فریب خورده و ضرر زیادی را متحمل شده می شود. در مقابل، غابن یا مغبون کننده شخصی است که طرف دیگر معامله را فریب داده یا موجب ضرر طرف دیگر معامله شده است. البته این صفت ها کاملا نسبی بوده و نمی توان صرفا به شخص فروشنده لقب غابن را داد. ممکن است فروشنده در جریان فروش محصول خود و انجام معامله، متوجه شود که کالای خود را کمتر از قیمت عرف به خریدار فروخته است. در این شرایط، فروشنده نیز می تواند از طریق اعمال خیار غبن، معامله را فسخ نماید. البته واژه دیگری با عنوان خیار تدلیس نیز وجود داشته که به عیب های پنهان شده ی مال مربوط می شود، در حالی که خیار غبن مربوط به ارزش واقعی مال است.

فسخ غبن

بیشتر بخوانید: شرایط فسخ قرارداد ملک چیست؟

غبن چند نوع دارد؟

غبن غیرفاحش، فاحش و افحش سه نوع غبنی بوده که بهتر است هر شخصی با آنها آشنا باشد. منظور از غبن غیرفاحش غبنی است که جزئی بوده و معمولا شخص پیگیر اعمال خیار غبن نمی شود. در این حالت مغبون از ضرر ناچیز خود چشم پوشی کرده و معامله به صورت قبل پیش می رود. در غبن فاحش، مغبون متوجه می شود که ضرر وی از مبلغ مورد معامله بیشتر بوده و می تواند با اختیاراتی که قانون برایش در نظر گرفته، معامله را فسخ نماید.

نوع سوم از غبن، غبن افحش بوده که فراتر از غبن فاحش است. در این نوع غبن، ضرر و زیان مغبون چندین برابر ارزش واقعی معامله بوده و فسخ معامله کاملا قانونی است. در ضمن، شرط تحقق غبن فاحش و افحش این است که قضات مطابق ماده ۴۱۹ قانون مدنی، با در نظر گرفتن شرایط معامله و شرایط مالی دو طرف معامله، فاحش یا افحش بودن غبن و مقدار آن را تعیین کنند. حقوقدانان خیار غبن غیرفاحش را کمتر از ۲۰ درصد ارزش واقعی معامله، خیار غبن فاحش را ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از ارزش واقعی معامله و خیار غبن افحش را بیش از ۲۵ درصد بالاتر از ارزش واقعی معامله در نظر می گیرند. البته این مقادیر با توجه به نظر کارشناسان و مورد معامله ممکن است تغییر کند. لازم به ذکر است که در قانون مدنی، مواد ۴۱۶ تا ۴۱۹ مربوط به غبن فاحش و افحش است.

آیا خیار غبن در صلح هم جاری است؟

در قانون مدنی دو نوع صلح مطرح شده که یکی در مقام تنازع بوده و دیگری در مقام معاملات است. صلح در مقام تنازع بر اساس سازش بنا شده و اعمال خیار غبن در آن غیرممکن است. در مقابل، صلح در مقام معاملات کاملا مغابنه ای بوده و امکان اعمال خیار غبن در آن وجود دارد.

اسقاط خیار غبن

اسقاط در لغت به معنای ساقط کردن است. به عبارت دیگر، منظور از اسقاط خیار غبن این است که طرفین از حق قانونی خود برای فسخ قرارداد محروم خواهند شد. بنابراین، اگر در متن قرارداد اسقاط خیار غبن ذکر شود، حتی با وجود ناعادلانه بودن معامله نیز، طرفین حق اعتراض به معامله را نداشته و نمی توانند مراتب آن را از طریق مراجع قضایی پیگیری کنند. ذکر عبارت “اسقاط کلیه خیارات ولو خیار غبن فاحش” به این معناست که حتی اگر ضرر و زیان در معامله زیاد باشد نیز، طرفین باید از حق قانونی خود برای فسخ بگذرند و هیچ اعتراضی نسبت به معامله نداشته باشند. آگاهی از این عبارت در هنگام انجام معاملات بسیار اهمیت دارد. آثار پذیرش این اسقاط، متحمل شدن ضرر و زیان مالی بسیار است.

البته در صورتی که طرفین با اسقاط خیار غبن موافقت کرده باشند، باز هم می توان نسبت به فسخ معامله اقدام کرد. در شرایطی که غبن فاحش باشد، مغبون می تواند به کمک وکلای مجرب و با ارائه مدارک محکمه پسند، از کارشناسان حقوقی بخواهد نسبت به این موضوع تجدیدنظر نمایند.

شرایط و نحوه طرح دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن

برای طرح دعوای تایید فسخ قرارداد به جهت غبن، هریک از طرفین باید دادخواست خیار غبن را تکمیل کرده و به دادگاه صالح ارسال نمایند. در فرم مربوطه باید اطلاعات خواهان و خوانده و اختلاف قیمت مالِ مورد معامله به طور کامل قید شود و تمامی مدارکی که غبن فاحش یا افحش را اثبات می کنند، ضمیمه دادخواست شوند. علاوه بر این، در قسمت توضیحات باید درخواست مبنی بر فسخ معامله نگارش شود. در جریان تنظیم این دادخواست می توان از کارشناسان حقوقی یا وکلای خبره کمک گرفت تا طرح دعوا بدون هیچ اشتباهی صورت پذیرد.

البته باید گفته شود که طرح دعوای فسخ قرارداد در هر شرایطی ممکن نبوده و اعمال خیار غبن شرایط مخصوص خود را دارد. اولین شرط این است که معامله به صورت هبه نبوده و عقد معوض باشد. در این نوع عقد مبادله صورت گرفته و امکان فریب دادن طرف دیگر وجود خواهد داشت. شرط بعدی این است که مغبون در زمان معامله نسبت به قیمت عادلانه عالم نباشد. بنابراین، زمانی که ثابت شود مغبون از قیمت خبر داشته و باز هم به اختیار تن به معامله داده، نمی تواند خیار غبن را اعمال نماید. شرط دیگر آن است که غبن از نوع فاحش باشد؛ زیرا تنها در صورت ضرر و زیان مشهود می توان معامله را فسخ کرد.

بیشتر بخوانید: وکیل تخلیه ملک

جبران خسارت مغبون

در صورتی که مغبون به طور قانونی نسبت به اعمال خیار غبن اقدام نماید، غابن موظف است مابه التفاوت معامله را پرداخت نماید. در غیر این صورت معامله فسخ خواهد شد. گاهی غابن به صورت مستقیم به مغبون مراجعه کرده تا مابه التفاوت معامله را به او پرداخت نماید. در این شرایط، مغبون مطابق ماده ۴۲۱ باز هم می تواند از حق قانونی خود برای اعمال خیار غبن و فسخ معامله استفاده کند، مگر اینکه رضایت دهد که به صورت ارادی حق خیار از وی ساقط شده است و دیگر اعتراضی به مال مورد معامله ندارد.

از یک وکیل کاربلد کمک بگیرید!

در حل پرونده های حقوقی، کمک گرفتن از وکلای برجسته و مجرب، بهترین راه برای صرفه جویی در هزینه ها و زمان است. یک وکیل خوب با آگاهی از قوانین فسخ قرارداد به جهت غبن می تواند ضرر و زیان شما را در کوتاهترین زمان ممکن جبران کند. بعلاوه، نیاز نیست شما به عنوان موکل دائم به دادسرا مراجعه کنید؛ زیرا وکیل شما روند پرونده را تا انتها پیگیری خواهد کرد. علاوه بر این، در صورتی که وکیل داشته باشید، با وجود ذکر اسقاط خیار غبن در معامله، باز هم می توانید نسبت به فسخ قرارداد اقدام نموده و پیگیری های لازم را به وکیل خود بسپارید.  وکلای نیک داد در شهرستان شهریار آماده ارائه راهنمایی های حقوقیِ لازم به شما می باشند. کافیست به گروه وکلای نیک داد اطمینان کرده تا ما شما را از حق اعمال خیار غبن در معاملات آگاه کنیم.

وکیل برای فسخ قرارداد

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای فسخ قرارداد و اعمال خیار غبن

طرفین معامله اعم از فروشنده و خریدار می توانند برای درخواست فسخ قرارداد معامله به جهت غبن، به دادگاه محل وقوع معامله مراجعه نمایند. اگر اعمال خیار غبن متوجه معامله ملکی باشد، درخواست باید به دادگاه محل ملکِ مورد معامله ارائه شود. در فسخ قراردادهای غیرمالی نیز، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت لازم برای رسیدگی به پرونده فسخ را خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: روش های مطالبه ارش ملک معیوب با وکیل

نمونه دادخواست تایید فسخ قرارداد به جهت خیار غبن

در زیر نمونه دادخواستی مبنی بر فسخ قرارداد به جهت خیار غبن آمده است:

“اینجانب … طی قراردادی در تاریخ … خودروی مدل… را با قیمت… به خوانده/ خواندگان فروخته و قرارداد فروش را تنظیم و امضاء کرده‌ایم. پس از تنظیم قرارداد و پرداخت بیعانه از سوی خوانده/ خواندگان متوجه شدم که قیمت خودروی مورد معامله با قیمت همین مدل خودرو در بازار اختلاف فاحشی دارد. با توجه به توضیحات، اینجانب در این قرارداد مغبون واقع شده‌ام و با توجه به اختیارات قانونی خود، برای جبران ضرر و زیان مالی درخواست فسخ معامله را دارم. لذا با مراجعه به خوانده/ خواندگان … و همچنین ارسال اظهارنامه قانونی برای وی/ ایشان در تاریخ … خواستار فسخ معامله و رد ثمن شده‌ام. در مقابل، ایشان نسبت به حل مسالمت‌آمیز موضوع همکاری نکرده و اینجانب با ارائه این دادخواست به استناد مواد ۴۱۶ و ۴۱۷ قانون مدنی، خواستار رسیدگی قانونی و صدور حکم به شرح خواسته می باشم.”

البته نحوه نگارش دادخواست در تایید شدن آن بسیار تاثیرگذار خواهد بود. این یک نمونه ی ساده در ارائه دادخواست اعمال خیار غبن بوده و در معاملات پیچیده تر، بهتر است تمامی شواهد و مدارک به طور کامل قید شده تا قاضی بتواند با علم کامل به مورد معامله نسبت به تایید درخواست فسخ اقدام نماید.

نمونه رای دادگاه مبنی بر تایید فسخ قرارداد ساخت و ساز  به جهت غبن

نمونه رای دادگاه در زمینه تایید فسخ قرارداد کاری

بیشتر بخوانید: نمونه دادخواست خیار غبن فاحش