اعاده حیثیت چیست؟

در این مقاله قرار است اطلاعاتی در خصوص چگونگی اعاده حیثیت در اختیار شما قرار دهیم. قبل از آن اما بد نیست ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که اعاده حیثیت چیست؟

اعاده حیثیت که به آن ادعای شرف هم گفته می‌شود، زمانی مطرح می‌گردد که شخصی، به هر شکلی، امری غیرواقعی را به شخص دیگری نسبت دهد و این موضوع موجب پایمال شدن حقوق مادی و معنوی شخص دوم شود. با توجه به قانون، افترا زدن و نسبت دادن امری غیر واقع به یک شخص حقیقی یا حقوقی جرم محسوب می‌شود. لذا برای شخص افترا زننده مجازاتی در نظر گرفته خواهد شد.

در خصوص چگونگی اعاده حیثیت لازم به ذکر است که ادعای شرف به شاکی خصوصی نیاز دارد. لذا جهت ادعای شرف، شخص باید با جمع آوری ادله محکم و متقن به دادسرا مراجعه نموده و علیه شخص افترا زننده، طرح شکایت کند. سپس مراحل قانونی شکایت را در دادسرا و دادگاه دنبال نماید. در ادامه‌ی این مقاله اطلاعات دقیق‌تری درباره چگونگی اعاده حیثیت ارائه خواهیم کرد.

شرایط اعاده حیثیت

به صورت کلی برای اثبات هر جرمی، یکسری شرایط خاص نیاز است. در خصوص اعاده حیثیت نیز این موضوع صدق می‌کند. از جمله‌ی مهمترین شرایط اعاده حیثیت می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. انتساب جرمی به شخصی دیگر: اولین و یکی از مهمترین شرایط اعاده حیثیت، نسبت دادن یک عمل مجرمانه به شخصی دیگر است.
2. مشخص بودن شخص طرف انتساب: شخص افترا زننده باید با ذکر نام یا مشخصات شخص دوم و یا با ذکر علامت و یا اشاره او را خطاب قرار دهد.
3. ابتدایی بودن انتساب: در بحث اعاده حیثیت، یکی از شروط مهم، خود به خود و ابتدایی بودن اسناد است. لذا شخص باید بدون هیچ واسطه و پیش شرطی، به شخص دوم تهمت و افترا وارد کند. از طرفی نسبت دادن جرمی به یک شخص، در مقام دفاع از خود، تهمت و افترا به حساب نمی‌آید.
4. ناتوانی در اثبات صحت انتساب: تهمت و افترا، زمانی محقق می‌گردد که شخص تهمت زننده نتواند ادعای خود را به اثبات برساند.
5. وسیله انتساب: منظور از وسیله انتساب، مدارک و وسایلی است که شخص با استفاده از آن به دیگری افترا و تهمت می‌زند. نوشتن اوراق چاپی یا خطی، انتشار اوراق، نطق در مجامع، درج در روزنامه‌ها و جراید و … از جمله‌ی مهمترین وسایل انتساب برای اعاده حیثیت به حساب می‌آیند.

بیشتر بدانید: وکیل کیفری در شهریار و اندیشه

نکات مهم اعاده حیثیت

مهمترین نکاتی که در خصوص چگونگی اعاده حیثیت وجود دارد عبارتند از:

• در مواردی، آسیبی که به حیثیت و شخصیت یک شخص وارد می‌شود، از عمل یا گفته دیگران ناشی می‌گردد که طبق قانون مسئولیت مدنی و قانون آیین دادرسی کیفری، ضرر مادی و معنوی متضرر از آسیب حیثیتی و شرفی، باید جبران گردد. اما در برخی موارد، لطمه‌ای که به حیثیت یک شخص وارد می‌شود، به دلیل جرمی است که خود او انجام داده است. در مورد دوم، امکان ادعای شرف وجود ندارد یا حداقل بسیار سخت است.
• در صورتی که شخصی، ارتکاب جرمی (خلاف واقعیت) را به دیگری نسبت بدهد و یا علیه شخصی مطالبی نادرست و دروغین را منتشر و یا بیان کند و موجب از دست رفتن بخش یا تمامی حیثیت، آبرو و اعتبار آن شخص شود، مرتکب جرم افترا و نشر اکاذیب شده و شخص دوم می‌تواند اقدام به طرح دعوای نشر اکاذیب و افترا نماید.
• وجود شاکی خصوصی یکی از مهمترین لازمه‌ها برای اعاده حیثیت به حساب می‌آید.
• در صورتی که شخص افترا زننده بتواند ادعای خود را اثبات کند، به موجب جرم افترا مجازات نخواهد شد؛ مگر اینکه نشر موضوع موجب اشاعه فحشا شود که شخص انتساب دهنده حتی در صورت اثبات صحت موضوع مورد انتساب (زناکار خطاب کردن دیگری و …)، بازهم مجازات می گردد.
• یکی دیگر از نکات مهم در خصوص چگونگی اعاده حیثیت این است که شخص افترا زننده باید به صورت عمدی و با اراده‌ی خود به شخص دیگری تهمت بزند، در صورتی که شخص در حالت مستی، خواب و سایر موارد فاقد اراده به دیگران تهمت وارد کند، افترا به حساب نمی‌آید.

ارکان اعاده حیثیت

اعاده حیثیت دارای سه رکن اساسی است که این سه رکن عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی هستند که در خصوص هر کدام به صورت کامل توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.

• عنصر قانونی

در قانون، ادعای حیثیت برای موارد مختلفی آورده شده و برای این جرم، مجازات‌های گوناگونی در نظر گرفته شده است. در قانون مجازات اسلامی، درباره اعاده‌ی حیثیت به دلیل نشر اکاذیب، تهمت و افترا در مواد ۶۹۷ تا ۶۹۹ قانون صحبت شده است. مطابق با ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، هر شخصی که با استفاده از اوراق چاپی، خطی و یا با استفاده از روزنامه و جراید، نطق در مجامع عمومی و خصوصی و … ارتکاب عملی مجرمانه را صراحتا به شخص دیگری نسبت داده و نتواند ادعای خود را ثابت کند، مرتکب جرم شده و مجازات جزای نقدی درجه ۶ (اصلاحی بند ج ماده ۱ قانون کاهش حبس تعزیری) انتظارش را می‌کشد. همچنین در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی نیز شخصی که علیه او مطالبی کذب و دروغین نسبت و نشر داده شده، می‌تواند برای اعاده‌ی حق و حیثیت خود از شخص متخلف شکایت کند و مجازات انتساب دهنده حبس از ۱ ماه تا ۱ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه خواهد بود. (اصلاحی به موجب ماده ۱۱ قانون کاهش حبس تعزیری)

• عنصر مادی

جرایم تهمت، افترا و نشر اکاذیب، صرفا با گفتن حرف و یا قولی محقق نمی‌گردد. بلکه در صورتی که شخص تهمت زننده با انجام عملی، فعلی مجرمانه یا مطالبی کذب را به شخص دیگر نسبت دهد، نیز مرتکب جرم شده است. لازم به ذکر است که برای تحقق افترا و تهمت و یا نشر اکاذیب، شخص باید عملی را به دیگری نسبت دهد که انجام یا عدم انجام آن در قانون به عنوان جرم شناخته می‌شود و یا اینکه موضوع اساسا کذب و دروغ باشد.

• عنصر معنوی

جهت تحقق جرم تهمت و افترا و یا نشر اکاذیب، ۴ مورد باید محقق شود که عبارتند از:

1. مشخص بودن شخصی که به او تهمت یا مطلب کذبی وارد شده است.
2. نسبت دادن جرم یا مطالب کذب به شخصی دیگر (حتما باید نسبت داده شود)
3. عدم موفقیت شخص تهمت زننده در اثبات درستی ادعای خود
4. هتک حرمت، آبرو و حیثیت شخصی که به او تهمت زده شده است.

مصوبات قوه مقننه در خصوص اعاده حیثیت

مهمترین مصوبات قوه مقننه در خصوص اعاده حیثیت عبارتند از:

ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی: هر زمان به دلیل تقصیر و یا اشتباه قاضی در یک موضوع و یا در تطبیق حکم در یک مورد خاص، به شخصی ضرر مادی یا معنوی وارد شود، در صورتی که ضرر وارده از نوع مادی باشد و قاضی مقصر شناخته شود، طبق موازین اسلامی، شخص مقصر ضامن است. در غیر این صورت، جبران خسارات بر عهده دولت می‌باشد. در مواردی که ضرر وارده از نوع معنوی باشد و تقصیر و اشتباه قاضی موجب هتک حیثیت شخص شود، او می‌تواند اعاده حیثیت کند.

ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی: اگر به حیثیت شخصی و خانوادگی یک نفر، لطمه وارد گردد، شخص می‌تواند اعاده‌ی حیثیت کرده و درخواست جبران زیان مادی و معنوی نماید. همچنین در صورتی که زیان وارده شده به شکلی باشد که حیثیت شخص به صورت عمومی لکه دار شده باشد، در صورت صلاحدید قاضی شخص افترا زننده باید رسما عذرخواهی کرده و یا حکم در جراید و روزنامه‌ها چاپ شود.

ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: بنابر ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، هرگاه شخصی به قصد ضرر زدن به دیگران، تشویش اذهان عمومی و یا لکه دار کردن حیثیت مقامات رسمی، با استفاده نامه، شکوائیه، عریضه و یا هرگونه اوراق چاپی و خطی با امضا و یا بدون امضا، مطالبی کذب را اظهار کند و یا اعمال خلاف واقعیت را نقل نماید که موجب ضرر مادی و معنوی به دیگران شود، به جز اعاده‌ی حیثیت که به شکایت شاکی خصوصی وابسته است، به حبس از ۱ ماه تا ۱ سال و یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم می‌گردد. (اصلاحی به موجب ماده ۱۱ قانون کاهش حبس تعزیری)

ماده ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی: اگر شخصی از لحاظ کیفری به صورت قطعی محکوم شود، بسته به نوع جرم و حکم صادره، از حقوق اجتماعی به مدت معینی محروم می‌شود. اما بعد از انقضای مدت تعیین شده، شخص محکوم می‌تواند از حقوق اجتماعی بهره مند گردد. محکومان به قطع عضو در جرم‌هایی که شامل حد می‌شوند، به مدت ۵ سال پس از اجرای حکم از خدمات اجتماعی محرومند. همچنین محکومان به شلاق در جرایم شامل حد به مدت ۱ سال پس از اجرای حکم و محکومان به حبس تعزیری بیش از ۳ سال نیز، دو سال بعد از اجرای حکم قطعی صادره از خدمات اجتماعی محروم هستند.

مستندات قانونی در خصوص اعاده‌ی حیثیت

مهمترین مستندات قانونی که در خصوص اعاده حیثیت وجود دارند عبارتند از:

• اصل ۲۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی: جان، مال، حقوق، مسکن، حیثیت و شغل اشخاص جامعه از هر گونه تعرضی مصون است مگر در مواردی که قانون تشخیصی غیر از این داشته باشد.
• اصل ۱۷۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی: هرگاه تقصیر یا اشتباه قاضی در یک حکم، موجب ضرر معنوی و یا مادی شخصی شود، در صورتی که قاضی به صورت عمدی، مقصر باشد، باید بر اساس موازین اسلامی، جبران خسارت کند. در غیر این صورت جبران خسارت بر عهده دولت است. البته در هر دو صورت، شخص محکوم می‌تواند اعاده‌ی حیثیت کند.
• ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی: در قسمت‌های قبلی به این ماده قانونی اشاره شد.
• ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی: در خصوص این ماده نیز در قسمت قبلی صحبت شد.
• ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی: هر شخصی که با آگاهی و به صورت عمدی، وسایل و ادواتی که وجود آن‌ها موجب اتهام شخصی می‌گردد را در خانه، محل کسب، جیب، اتومبیل و وسایل شخصی دیگر قرار دهد، در صورت اثبات به حبس از ۳ ماه تا ۱ سال و نیم یا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. (اصلاحی به موجب ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)
• ماده ۵۷۵ قانون تجارت: اشخاص ورشکسته و یا اشخاصی که به کلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت محکوم گردیده‌اند، قبل از اینکه بتوانند از جنبه‌ی تجاری اعاده‌ی اعتبار کنند، باید از جنبه جزایی اعاده حیثیت نمایند.

مدت زمان اعاده‌ حیثیت

در خصوص مدت زمان اعاده حیثیت باید بگوییم که مطابق با ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی، در جرائم تعزیری که شاکی حق گذشت دارد، فردی که متحمل ضرر شده ظرف مدت ۱ سال از تاریخ مطلع شدن از جرم می‌‌تواند اقدام به شکایت کند. در صورتی که در این مدت شخص شکایت نکند، حق شکایت کیفری از او گرفته خواهد شد. لازم به ذکر است که در مواردی که شخص بنا به دلایلی نتواند شکایت خود را مطرح نموده و یا تحت سلطه‌ی شخص مجرم قرار داشته باشد، مدت زمان شکایت از موقعی که محدودیت رفع شده محاسبه می‌گردد.

چگونه دادخواست اعاده‌ حیثیت تنظیم کنیم؟

در خصوص چگونگی اعاده حیثیت و دادخواست برای احقاق حق در این زمینه لازم به ذکر است که هنگامی که شخصی دچار هتک حرمت و حیثیت شود، در صورت داشتن شرایط لازم می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و با طرح شکایت از شخص افترا زننده شکایت کند. به صورت کلی، یک شخص در صورتی می‌تواند اعاده حیثیت کند که یا به او اتهام ناروا یا افترا زده باشد و یا اینکه جمله‌ای به او نسبت داده شده باشد که موجب هتک حرمت گردد.

در صورت وجود یکی از این دو شرط، شخص شاکی می‌تواند دادخواستی برای شکایت افترا به دادسرا ارائه کرده و برای شخص افترا زننده درخواست تعقیب، تحقیق و محکومیت بدهد. سپس دادسرا از شخص متخلف می‌خواهد که اظهارات و دفاعیات خود را به دادسرا ارائه نماید. در صورتی که در این جلسه، شخص افترا زننده نتواند دادگاه را قانع کند و تهمت ناروای او ثابت شود، طبق قانون برای او کیفرخواست صادر می‌گردد و سپس پرونده جهت رسیدگی بیشتر به دادگاه عمومی جزایی انتقال پیدا می‌کند.

وکیل اعاده حیثیت در شهریار اندیشه

برای اینکه شخص آسیب دیده از تهمت و افترا، بتواند جبران خسارت کرده و احقاق حق نماید، باید روند شکایت و رسیدگی به پرونده تسریع پیدا کند. در نتیجه مشورت با وکیل خبره و کاربلد در این حوزه از اهمیت بالایی برخوردار است. گروه وکلای نیک داد، متشکل شده از تیم وکلای پایه یک دادگستری با توجه به مهم بودن چگونگی اعاده حیثیت، آماده ارائه خدمات وکالت در این زمینه بوده و با توجه به تاسیس دفتر در شهریار اندیشه، دسترسی شما همشهریان عزیز راحت تر بوده و به راحتی می توانید با گروه وکلای نیکداد ارتباط برقرار کنید. برای اطلاع از شرایط وکیل اعاده حیثیت در شهریار اندیشه میتوانید حضوری به دفتر گروه نیک داد و یا با شماره تماس های درج شده تماس حاصل فرمایید.