ابطال وصیت نامه یکی از مباحثی است که در بسیاری از دادگاهها و مراجع ذیصلاح شاهد آن خواهیم بود. شخصی که اقدام به تحریر وصیت نامه مینماید، باید آن را از جهات گوناگون مورد بررسی قرار داده و همچنین از دانش وکلای کاردان و حرفهای در این زمینه استفاده کند.
به این ترتیب مشکلات جدی گریبان گیر وراث و غیره نخواهد بود. در صورتی که وصیت نامهی متوفی از اصول و قواعد قانونی برخوردار نباشد، اعتبار قانونی را در بر نداشته و باطل میشود.
بنابراین دور از ذهن نیست که در بسیاری از موارد، وراث به جهت عدم قانونی بودن وصیت نامه، اقدام به باطل نمودن آن نمایند. در ادامه به برخی از نکات مهم در این زمینه اشاره شده است که قطعا راه حل بسیاری از مشکلات شما خواهند بود.
وصیت نامه
وصیت نامه چیست؟
قبل از اینکه بخواهیم به توضیح جامع و کاملی از ابطال وصیت نامه بپردازیم، بهتر است به درک کاملی از برخی مفاهیم مهم، دست یابیم. قانون کشور ما و برخی از کشورهای دیگر به نحوی تنظیم شده است که بر اساس آن، انسانها توانایی تصرف بر اموال خود (حتی پس از مرگ) را نیز دارند.
بر اساس این قانون، افراد پس از مرگ نیز صاحب و مالک اموال خود بوده و میتوانند اقدام به تنظیم و تحریر وصیت نامه نمایند. اگر بخواهیم به یک تعریف کلی و جامع از وصیت نامه بپردازیم میتوان گفت که: وصیت نامه سندیست قانونی که بر اساس آن، فرد وصیت کننده انجام برخی از امور را (پس از فوت خود) به دیگران واگذار میکند. همچنین بر اساس این سند، فرد میتواند اقدام به تعیین تکلیف برای اموال خود نماید.
اگر بخواهیم به سوال وصیت نامه چیست؟ پاسخ دهیم، میتوان گفت که وصیت نامه یک سند رسمی و قانونی است که فرد در سلامت کامل و قبل از مرگ، اقدام به تنظیم آن مینماید.
محتوایی که در این سند به تحریر در آمده است، بسیار مهم بوده و از آن با عنوان وصیت متوفی، یاد میشود. لازم است بدانید که این سند در اقسام مختلفی وجود دارد. بنابراین قبل از تنظیم آن، بهتر است اطلاعات کاملی نسبت به انواع آن کسب نمایید.
اقسام وصیت نامه
بر چند قسم است
یکی از موارد بسیار مهم که در تنظیم وصیت نامه باید به آن توجه نمود، انواع وصیت نامه است. اگر بخواهیم به انواع این سند اشاره کنیم، میتوان به مادهی ۲۷۶ از قانون امور حسبی مراجعه کرد. از انواع این سند عبارتند از:
- وصیت عهدی: از این وصیت در عرف حقوقی با عنوان وصایت نیز یاد میکنند. این نوع از وصیت بر اساس ماده ۸۳۴ از قانون مدنی در دستهی ایقاعات قرار میگیرد. در این وصیت نامه، فرد وصیت میکند که پس از فوتش، یک فرد مسئول انجام برخی از امور وی باشد. برای مثال فردی وصیت میکند که یکی از اقوام و یا نزدیکان و … ادارهی امور مربوط به فرزندش را بر عهده بگیرد. در برخی از موارد نیز شاهد هستیم که متوفی فردی را مسئول پرداخت بدهیها و دیون خود تعیین نموده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوان به مادهی ۸۲۶ از قانون مدنی نیز مراجعه کرد. (در واقع منظور از تنظیم عهدی سند، تعهد کردن به انجام یک کار است.) در این زمینه شاهد بسیاری از مواد قانونی مختلف هستیم که برای اطلاع از آنها میتوانید از دانش وکلای کاردان استفاده کنید.
- وصیت تملیکی: یکی از انواع وصیت نامه، وصیت تملیکی است که به موجب آن فردی بر اساس یک سند، اموال منقول و غیر منقول خود را پس از فوت به دیگری واگذار میکند. این واگذاری به صورت مجانی و رایگان است. لازم است بدانید که فرد میتواند برای برخی از اموال خود، تکلیف مشخص کند. (متوفی توانایی تعیین تکلیف برای ثلث مال و اموال، یعنی ⅓ اموال خود، را در بر دارد). برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، میتوان به مادهی ۸۲۶ از قانون مدنی مراجعه کرد.
در کنار موارد ذکر شده برای درک بهتر موضوع ابطال وصیت نامه باید بدانید که این سند به صورت رسمی، سری و خود نوشت قابل تنظیم خواهد بود.
نحوه تنظیم وصیت نامه
نکات مهم و نحوه نوشتن وصیت نامه
یکی از موضوعات بسیار مهم که در ابطال وصیت نامه نقش بسزایی دارد، توجه به نحوه نوشتن و نکات مربوط به آن میباشد. فرقی نمیکند که فرد اقدام به تنظیم کدام نوع از وصیت نامهها (تملیکی و یا عهدی) نماید.
مهمترین فاکتور برای تنظیم این سند، نحوه نوشتن آن است. همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم این سند به طور رسمی (محضری)، خودنوشت و یا سری قابل تنظیم خواهد بود. از نکات بسیار مهمی که در نحوه نوشتن این سند باید به آن توجه نمود عبارتند از:
- برخورداری موصی از اهلیت قانونی (وصیت کننده باید از عقل، اختیار و رشد کامل جهت تنظیم وصیت نامه، برخوردار باشد.)
- امضای وصیت کننده باید در وصیت نامهای که تحریر شده است، ثبت شده باشد. در صورتی که وصیت نامه به طور خود نوشت تنظیم گردد، خط تحریر آن باید حتما خط تحریر وصیت کننده بوده و تاریخ دقیق تنظیم آن نیز ثبت گردد.
- موصی توانایی وصیت نسبت به اموالی را دارد که در ملکیت وی میباشد.
- از دیگر نکات بسیار مهم در نحوه تنظیم انواع وصیت نامه، عدم وجود ابهامات در متن آنها است. وصیت موصی نباید مجهول و مردد تلقی گردد.
- در صورتی که موصی اقدام به وصیتی غیر مشروع و یا محرومیت فردی از ارث نماید، وصیت وی از اثر قانونی برخوردار نبوده و قابلیت اجرا را در بر نخواهد داشت.
- در صورتی که موصی تمایل به تنظیم وصیت نامه به صورت سری را داشته و از قدرت صحبت برخوردار نباشد، باید وصیت نامه را با دست خط خود تحریر کند. لازم به ذکر است که این فرایند باید تحت نظر مامور دفاتر اسناد رسمی انجام پذیرد. تایید این مامور در زمینه تنظیم صحیح و دقیق وصیت نامه ضروری خواهد بود.
بیشتر بخوانید: وکیل ابطال هبه نامه ملک
انواع وصیت نامه
انواع وصیت
یکی از موارد بسیار مهمی که در ابطال وصیت نامه باید به آن توجه نمود، مراجعه به ماده ۲۷۶ از قانون امور حسبی وصیت نامه است. به طور کلی وصیت نامه در سه نوع زیر قابل تحریر خواهد بود:
- وصیت نامه خود نوشت: این نوع از انواع وصیت نامه به نحوی تحریر میشود که وصیت کننده با دست نویس خود اقدام به تحریر سند مینماید. در برخی از موارد این نوع از وصیت نامهها از اعتبار قانونی برخوردار نمیباشند. در مواردی مانند: (تنظیم توسط افرادی که از مشکلاتی مانند: بینایی، کم سوادی و غیره) از اعتبار برخوردار نخواهند بود. یکی از موارد بسیار مهم و ضروری در تنظیم این نوع از اسناد، توجه به ذکر ماه، سال و روز تنظیم وصیت نامه، است.
- وصیتنامه سری: این نوع از انواع وصیت نامه، قابل تنظیم در دفتر اسناد رسمی میباشد. این وصیت نامه دارای ارزش و اعتبار قانونی بسیار بالایی است. همچنین قابلیت از بین رفتن و مفقود شدن را نیز در بر ندارد. این وصیت نامه قابلیت استفاده برای تمامی افراد (اعم از: کم سواد، بیسواد، نابینا و غیره) را در بر دارد. ابطال وصیت نامه رسمی با تکیه به برخی از دلایل محدود قابل انجام است. در برخی از موارد، ابطال این نوع از وصیت نامهها از طریق دانش وکلای حرفهای امکانپذیر خواهد بود.
- وصیتنامه سری: این وصیت نامه از جمله وصیت نامههایی است که تحریر آن محدود بوده و فقط برخی از افراد جامعه اقدام به تنظیم آن مینمایند. این نوع از وصیت نامهها پس از امضا توسط وصیت کننده، در اداره ثبت محل اقامت موصی نگهداری میشوند. لازم به ذکر است که محل نگهداری و امانتداری از این سند، توسط آیین نامه وزارت دادگستری، بیان میشود.
شرایط ابطال وصیت نامه
شرایط ابطال وصیت نامه چیست؟
در صورتی که وصیت نامه بر اساس اصول و قواعد تعیین شده تنظیم نگردد، میتواند ابطال وصیت نامه را در بر داشته باشد. ابطال این نوع از اسناد بر اساس شرایط خاصی انجام میپذیرد.
- از جمله مهمترین شروط برای ابطال، عدم رعایت قواعد قانونی و ماهوی متوفی در هنگام تنظیم وصیت نامه است.
- همچنین در برخی از موارد شاهد وصیت نامههایی هستیم که حقوق سایرین را تحت تاثیر قرار داده و مضراتی را برای آنها به همراه داشتهاند. در این صورت قطعا با ابطال مواجه خواهند بود.
- عدم توجه به تنظیم نگارش قانونی و شکلی وصیت نامه و نیز عدم اصالت مندرجات و محتویات تحریر شده در وصیت نامه نیز میتواند ابطال آن را به همراه داشته باشد.
مهمترین اصل برای تنظیم قانونی و معتبر وصیت نامه و جلوگیری از ابطال وصیت نامه، تنظیم نافذ و صحیح آن میباشد. بر اساس قانون وصیت نامه یک سند نافذ است بنابراین باید به قاعده صحت تحریر گردد.
موارد ابطال
موارد ابطال وصیت نامه چیست؟
از دیگر مواردی که میتوانند در تحریر وصیت نامه موثر بوده و بستر را برای ابطال وصیت نامه فراهم کنند، عبارتند از:
- در صورتی که فرد اقدام به خودکشی نماید ابطال وصیت نامه جایز است.
- در صورتی که با ارائه مدارک کافی به مراجع ذیصلاح ثابت گردد که وصیت نامه جعلی است.
- در صورتی که وصی اقدام به محروم نمودن ورثه خود از ارث نماید، وصیت نامه وی باطل تلقی میگردد.
- اگر فرد اقدام به وصیت در مورد اموال متعلق به دولت و یا غیر نماید، وصیت نامه وی باطل خواهد بود.
- در صورتی که نیت متوفی انجام یک کار نامشروع بوده و بر آن وصیت کرده باشد، شاهد ابطال وصیت نامه خواهیم بود.
- در صورتی که وصی از اهلیت برخوردار نبوده و اقدام به تحریر آن نماید، وصیت نامه وی باطل خواهد بود.
- اگر مدارکی معتبر دال بر رجوع متوفی نسبت به وصیت نامه وجود داشته باشد، وصیت نامه باطل میشود. (انصراف از وصیت تنظیم شده)
- در صورتی که هدف از تحریر وصیت نامه فرار از دین باشد، وصیت نامهی متوفی از اعتبار برخوردار نخواهد بود.
- اگر دو وصیت نامه از متوفی موجود بوده و با یکدیگر یکسان نباشند، شاهد ابطال وصیت نامه خواهیم بود.
رسیدگی به دعوی وصیت نامه
روند رسیدگی به دعوی ابطال وصیت نامه
در برخی از شرایط شاهد ابطال وصیت نامه و دعوی مربوط به آن خواهیم بود. اگر وراث خواهان باطل شدن وصیت نامه باشند، باید اقدام به تنظیم دادخواست نمایند. دادخواستی که برای باطل شدن وصیت نامه تنظیم میشود، باید از موجبات و دلایل ابطال برخوردار باشد. این دادخواست در دفاتر خدمات قضایی تنظیم میشود.
زمانی که دادخواست ابطال وصیت نامه تنظیم شده و تقدیم مراجع ذیصلاح میگردد، وقت رسیدگی و زمان تشکیل دادگاه به فرد و یا افراد خواهان، اعلام میشود. خواهان باید در زمان تعیین شده با برخورداری از مدارک و دلایل محکمه پسند، به دادگاه مراجعه نمایند. دادگاه نیز پس از انجام بررسیهای لازم، تصمیمگیری نهایی را انجام میدهد. در صورتی که مدارک ارائه شده توسط خواهان اثبات گردد، ابطال انجام میپذیرد.
تنفیذ وصیت نامه
تنفیذ وصیت نامه
یکی از موضوعات قابل توجه در امر ابطال وصیت نامه، تنفیذ وصیت نامه است. اعتبار دادن به محتوا و همچنین مفاد درون وصیت نامه بین اشخاص همان تنفیذ است. یکی از مواردی که در قانون کشور ما به طور صریح به آن اشاره شده است، صحیح بودن وصیت فوت شونده نسبت به ⅓ مال خود است. حال در صورتی وصیت نسبت به مابقی اموال (بیش از ⅓) صحیح تلقی میشود که وراث آن را تایید و یا تنفیذ نمایند. برای درک بهتر این موضوع میتوان به تعریف زیر اشاره کرد.
فرض کنید فردی وصیت کرده است که پس از فوت تمامی اموال وی به خیریه واگذار بشود. این امر در حالی قابلیت اجرا را در بر دارد که تمامی وراث نسبت به آن رضایت داشته باشند. در غیر این صورت میتوانند اعتراض خود را نسبت به وصیت تنظیم شده اعلام نموده و اقدام به ثبت درخواست تنفیذ وصیت نامه نمایند. اگر به دنبال درک بهتر این موضوع و دریافت پاسخ سوالات خود هستید، میتوانید از راهنماییها و مشاورههای کارشناسان ذیصلاح استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: شرایط ابطال صلح عمری
اعتبار وصیت نامه
اعتبار وصیت نامه رسمی
در تقسیم بندی انواع وصیت نامهها، وصیت نامههای رسمی از جمله قانونیترین و معتبرترین آنها، به شمار میروند. همانطور که اشاره کردیم این نوع از وصیت نامهها در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میشوند.
بنابراین دربردارندهی اعتبار خاصی خواهند بود. لازم به ذکر است که اعتبار این نوع از وصیت نامهها به اندازهای است که وراث بدون برخورداری از حکم دادگاه میتوانند برای اجرای آن اقدامات لازم را به کار ببندند. نکته مهم در این نوع از وصیت نامهها، اعتبار کامل آنها از لحاظ رسمی و قانونی میباشد.
در برخی از موضوعات خاص، ورثه میتوانند درخواست ابطال وصیت نامه رسمی را به ثبت برسانند. این موضوع در صورتی امکانپذیر است که وراث ادعای جعل را با ارائه مدارک محکمه پسند، ثبت نمایند.
بهتر است بدانید که ابطال این نوع از اسناد با دلایل اندکی انجام میپذیرد. این نوع از اسناد به اندازهای از اعتبار برخوردار هستند که انکار و تردید برای آنها قابل قبول نخواهد بود مگر در برخی از موارد خاص.
ابطال وصیت نامه از لحاظ شکلی
در موضوع ابطال وصیت نامه، به نحوهی نوشتن و تالیف وصیت نامه بسیار توجه شده است. در نظر گرفتن اصول شکلی ویژه و خاص برای نوشتن وصیت نامه، امری حائز اهمیت میباشد. به طوری که با عدم رعایت آنها، وصیت نامه سندی نامعتبر تلقی میگردد. برای درک بهتر این موضوع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صورت عدم تطابق امضای متوفی با امضایی که در وصیت نامه درج شده است، وصیت نامه باطل خواهد شد.
- عدم برخورداری متوفی از سواد و ثبت وصیت نامه به صورت سری، حاکی از جعلی بودن وصیت نامه است.
رسیدگی به دعوی ابطال وصیت نامه
روند رسیدگی
همانطور که میدانید، افراد پس از مرگ نیز میتوانند برای اموال منقول و غیر منقول خود تصمیم بگیرند و اجرای آن را در قالب وصیت نامه به دیگران واگذار نمایند. در برخی از موارد ورثه و یا افرادی که مخاطب وصیت نامه هستند به دلایل مختلف از محتوای وصیت نامه رضایت ندارند. در این صورت میتوانند اقدام به اعتراض نموده و خواستار ابطال وصیت نامه شوند.
اگر وراث به دنبال راهکارهای موثر برای ابطال وصیت نامه باشند، باید روند رسیدگی به آن را سپری نمایند. ثبت دادخواست از مهمترین مراحل میباشد که بهتر است با دانش کارشناسان زبده در این زمینه انجام پذیرد. ارائهی مدارک و دلایل به دادگاه، مبنی بر عدم رعایت اصول و قواعد قانونی برای تنظیم وصیت نامه نیز از دیگر مراحل و روند رسیدگی میباشد.
در صورتی که موصی له برای دفاع از وصیت نامه مدارک و دلایل معتبری داشته باشد، باید آنها را به دادگاه ارائه کند. بررسیهای لازم در موعد مقرر توسط مراجع ذیصلاح انجام شده و سپس نتیجه به آنها ارائه میشود. یکی از مواردی که باید در فرایند رسیدگی به وصیت نامه مد نظر قرار داد، قرار گرفتن این دادخواست در امور غیر مالی و امور حسبی میباشد.
ثبت این دادخواست میتواند هزینهای را برای متقاضی به همراه داشته باشد. در ضمن فراموش نکنید که صالحترین مرجع برای رسیدگی به این دادخواست، دادگاهی است که نزدیک محل سکونت متوفی واقع شده است.
آیا امکان محرومیت وراث از ارث در وصیت نامه ممکن است؟
همونطور که پیشتر نیز اشاره کردیم، یکی از موارد ابطال وصیتنامه محرومیت از ارث میباشد. به این ترتیب هیچ مادر و یا پدری توانایی محروم کردن فرزند خود از ارث را ندارد. لازم است بدانید که اشخاصی که اقدام به انجام این امر مینمایند، هرگز با عدم وجاهت قانونی آن آشنایی ندارند.
مهم نیست که فرزندان چه اقداماتی را انجام داده باشند. به هر حال فرزندان مستحق دریافت ارث از والدین بوده و محرومیت آنها از ارث در وصیت نامه امکانپذیر نخواهد بود.
محرومیت از ارث
اعلام بدهکاری در ضمن وصیت نامه
رعایت قوانین و توجه به اصول ماهوی برای تحریر و تنظیم وصیت نامه، میتواند از ابطال وصیت نامه جلوگیری نماید. یکی از موضوعاتی که در برخی از وصیت نامهها میتوان شاهد آن بود، اعلام بدهکاری متوفی میباشد. در صورتی که متوفی بر اساس وصیت نامه معتبر، بدهکاری خود را اعلام نماید ورثه با دو حالت مواجه خواهند بود:
- در برخی از موارد اموال و یا داراییهای به جا مانده از متوفی، به طور کامل بدهیهای وی را پوشش خواهند داد. بر این اساس وراث ابتدا تمام بدهکاریهای متوفی را از اموال به جا مانده پرداخت نموده و سپس اقدام به انجام امور مربوطه نسبت به مابقی اموال مینمایند.
- در برخی از موارد، اموال و داراییهای به جا مانده از متوفی کفاف بدهکاری او را نخواهند داد. به این ترتیب تمام اموال و داراییهایی که از وی به جا مانده را به افراد طلبکار پرداخت مینمایند. توجه داشته باشید که هیچ ورثهای (اعم از دختر یا پسر) پاسخگوی بدهکاریهای متوفی نیست.
وکیل ابطال وصیت نامه چه کاری انجام می دهد و وظیفه آن چیست؟
در برخی از موارد شاهد فعالیت برخی از وکلا در زمینه ابطال وصیت نامه خواهیم بود. در برخی از موارد وصیت نامههایی تنظیم میشوند که ورثه توافقی بر روی مفاد آن ندارند. در مواردی نیز شاهد عدم صحت و سقم برخی از وصیت نامهها هستیم که توسط ورثه پیگیری میشوند.
وکلایی که در این زمینه فعال هستند با ارائه خدمات ویژه میتوانند حق و حقوق ورثه را پیگیری نموده و آنها را به سر منزل مقصود برسانند. از خدمات آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- وکلایی که در زمینه ابطال وصیت نامه فعال هستند، میتوانند فرایند رسیدگی به پرونده را سرعت داده و در کوتاهترین زمان ممکن نتایج مطلوبی را برای متقاضیان به ارمغان بیاورند.
- یکی از خدماتی که این وکلا به متقاضیان ارائه میدهند، هموار نمودن مسیر حقوقی برای مدعیان میباشد. شناخت راههای مختلف قانونی و نشان دادن آنها به مدعیان، میتواند آنها را در مسیر درست برای رسیدگی به پرونده قرار دهد.
- آماده سازی مدارک و ارائه دلایل محکمه پسند، یکی از روندهای مهم رسیدگی به پرونده میباشد. وکلای کارشناس و متخصص با شناخت کامل ادلههای محکمه پسند میتوانند مدعیان را در زمینه آماده سازی مدارک و ادلهها، همراهی نمایند.
- از دیگر وظایفی که وکیل ابطال وصیت نامه در بر دارد، جلوگیری از ایجاد نزاع و درگیری بین بازماندگان و وراث متوفی میباشد.
- گاهی برخی از ورثه از حق و حقوق خود مطلع نبوده و در مواردی اموال به ارث رسیدهی قانونی را از دست میدهند. در این صورت وکلا میتوانند اقدامات مربوطه را انجام داده و حق و حقوق وی را به او بازگردانند.
دادخواست برای ابطال وصیت نامه
نمونه دادخواست ابطال وصیت نامه
در نمونه دادخواست ابطال وصیت نامه میتوان شاهد ذکر برخی از نکات بسیار مهم بود. نکاتی که در دادخواستها ذکر میشوند عبارتند از:
ذکر مشخصات متوفی، تاریخ فوت، ذکر اموال و داراییهای متوفی (در صورتی که در وصیت نامه ذکر شده باشد)، ذکر مادهی قانونی مربوطه برای رسیدگی دقیقتر، ذکر دلایل محکمه پسند برای ابطال و ….
تنظیم دادخواست ابطال وصیت نامه باید با تکیه به نکات مهم و ضروری تلقی گردد. با توجه به میزان تاثیرگذاری دادخواست بر روی مراجع صالح، استفاده از دانش کارشناسان زبده در این زمینه، بسیار ضروری خواهد بود.
بیشتر بخوانید: نحوه ابطال سند مالکیت