عقد جعاله و یا قرارداد جعاله یکی از مهم ترین عقود در قانون مدنی به شمار می رود. در قانون مدنی شاهد بسیاری از التزام های شخصی هستیم. هر کدام از این التزام ها در بر دارنده ی مواد و تبصره های خاصی هستند که بر اساس آنها افراد می توانند به حق و حقوق شخصی خود دست یابند. برای اینکه بتوان به مفهوم کلی و اصلی این عقد و یا قرارداد پی برد، باید ابتدا به مفهوم اصلی کلمه جعاله اشاره کرد. منظور از جعاله همان اجرت و دستمزد است.
قبل از انجام یک کار استفاده از عقد جعاله نوعی تعهد جایز به شمار می رود اما در صورتی که این عقد انجام گردد، عمل به تمامی تعهدات ذکر شده در آن لازم و ضروری خواهد بود. لازم به ذکر است که در زمینه ی اجرای این عقد و قوانین مربوط به آن شاهد بسیاری از نکات مهم و ضروری خواهیم بود. بنابراین بسیاری از افراد قبل از انجام این عقد، اطلاعات کاملی را نسبت به آن کسب کرده و سپس عقد را اجرا می نمایند.
برای دستیابی به موفقیت در این امر، استفاده از دانش افراد متخصص، حرفه ای و کاربلد امری ضروری خواهد بود. بنابراین بسیاری از افراد قبل از اجرای این قرارداد اطلاعات لازم را از طریق مشاوره ها و راهنمایی های تخصصی دریافت می کنند. با این روش می توانند به تمامی المان ها و فاکتورهای تاثیرگذار در این امر پی ببرند و از بروز مشکلات قانونی و خسارات مالی جلوگیری نمایند.
گروه وکلای نیک داد آماده پذیرش انواع پرونده های قضایی در شهریار و اندیشه می باشد.
عقد جعاله چیست؟
برای اینکه بتوان به مفهوم کامل و دقیق عقد جعاله پی برد، بهتر است به ماده ی ۵۶۱ از قانون مدنی مراجعه نمود. بر اساس این ماده ی قانونی جعاله نوعی التزام شخصی است که در مقابل انجام عملی (از طرف شخص معین و یا غیر معین) به ادای اجرت، اجرا می شود. در یک تعریف دقیق تر می توان گفت که این قرارداد نوعی عقد معین می باشد که به منظور تعهد پرداخت دستمزد و یا اجرت در مقابل انجام کار توسط فرد دیگر، اجرا می شود.
در عقد جعاله فرد تعهد می کند که در صورت انجام عمل توسط فرد دیگر (چه معین و چه غیر معین) اجرت و پاداشی را به وی پرداخت نماید. برای درک بهتر این موضوع می توان به این مثال اشاره کرد که گاهی مدیران یک شرکت و یا یک کسب و کار برای پیشرفت در زمینه شغلی خود، کارمندان را به دریافت پاداش جهت ارائه محصولات بهتر تشویق می کنند. در این صورت می توان گفت که قرارداد جعاله بین کارمند و مسئول شرکت، شکل گرفته است. توجه داشته باشید که با شکل گرفتن این قرارداد، شخص تعیین کننده ملزم به پرداخت اجرت و یا دستمزد خواهد بود. در غیر این صورت بر اساس قانون با وی رفتار می شود.
یکی از نکات مهم در عقد جعاله این است که این عقد در دسته ی عقود مبادله ای قرار می گیرد. بنابراین حداکثر زمان برای تصفیه مطالبات و همچنین انجام دادن یک کار در آن ذکر خواهد شد. یکی از نکات بسیار مهم در این زمینه، تعیین نرخ سود توسط بانک مرکزی برای عقدهای مبادله ای است. برای پی بردن به نکات مهم و طلایی دیگر در زمینه ی عقد این قرارداد با ما همراه باشید.
ارکان عقد جعاله
بر اساس ماده ی ۵۶۲ از قانون مدنی، در عقد جعاله می توان شاهد ارکان مختلفی بود. شناخت این ارکان برای افرادی که تمایل به استفاده از این قرارداد را دارند، بسیار ضروری می باشد. ارکان قرارداد جعاله عبارتند از:
- جاعل: منظور از جاعل در عقد جعاله فردی است که به موجب این قرارداد ملزم به پرداخت دستمزد و یا اجرت خواهد بود. در بسیاری از موارد از جاعل با عنوان کارفرما نیز یاد می شود. این فرد کسی است که درخواست انجام یک کار را به ثبت می رساند.
- عامل: از عامل با عنوان پیمانکار و یا مجعول له نیز یاد می شود. این فرد کسی است که قدرت انجام دادن یک کار را در بر دارد. به طور کلی فردی که در برابر انجام دادن کاری، اجرت یا دستمزد دریافت می کند، عامل است. فردی که یک درخواست را اجرا می کند، عامل خواهد بود.
- جعل: منظور از جعل در عقد جعاله همان اجرت یا دستمزد است. در بسیاری از موارد، از این امر با عنوان مال الجعاله نیز یاد می شود. این مورد باید کاملا معلوم و مشخص باشد. این موضوع توسط جاعل تعیین شده و همچنین توسط وی باید به عامل پرداخت گردد. جاعل ملزم به پرداخت جعل به عامل در قرارداد جعاله می باشد.
در این راستا ذکر یک مثال بسیار مفید خواهد بود. تصور کنید که مقداری طلا گم شده است. فردی نیز برای فرد یابنده مژدگانی تعیین کرده است. این امر خود به نوعی قرارداد جعاله به شمار می رود. بر این اساس فردی که طلای خود را گم کرده است، جاعل شناخته می شود. فردی که یابندهی طلا است، عامل بوده و میزان مژدگانی و یا پاداش تعیین شده نیز جعل شناخته می شود.
انواع عقد جعاله
عقد جعاله بر اساس قانون و با توجه به عامل، در دو نوع عام و خاص دسته بندی می شود.
- عقد جعاله خاص: به موردی گفته می شود که در آن جاعل از یک شخص خاص برای انجام کاری درخواست کند. بنابراین در این قرارداد، عامل (فرد اجرا کننده) یک شخص معین است که الزاما باید کار توسط وی انجام پذیرد. برای نمونه وقتی به یک تعمیرکار برای طی کردن پروسه ی تعمیر و تامین درخواست جاعل مبلغی به عنوان شیرینی اعطا می شود. در این موضوع مهم است که فقط و فقط تعمیرکار، تعمیر را بر عهده بگیرد.
- عقد جعاله عام: قراردادی است که جاعل درخواست خود را به شخص خاصی واگذار نکند. در این قرارداد برای جاعل فرقی ندارد که چه کسی کار درخواستی وی را انجام می دهد. در این قرارداد مهم ترین المان انجام درخواست جاعل است. اگر بخواهیم به یک نمونه ی بسیار رایج در این زمینه اشاره کنیم، می توان به بسیاری از پیام های مژدگانی ثبت شده در روزنامه ها و … اشاره کرد.
بیشتر مطالعه کنید: منظور از نیابت قضایی چیست؟
شروط اصلی قرارداد جعاله
یکی از موارد بسیار مهم در نکات عقد جعاله توجه به شروط اصلی آن است. از شروط مهم و اصلی در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اولین نفری که درخواست جاعل را انجام دهد، مستحق دریافت اجرت و یا دستمزد خواهد بود.
- جاعل باید از ویژگی هایی مانند عاقل و بالغ بودن و همچنین برخورداری از احاطه کامل بر روی اموال خود برخوردار باشد.
- پس از انجام کار توسط عامل، پرداخت اجرت و دستمزد به وی از جانب جاعل ضروری خواهد بود.
- در صورتی که کار به درستی توسط عامل انجام نپذیرد، جاعل می تواند تمامی اجرت را پرداخت نکند. در مواردی که کار از چند بخش برخوردار بوده و عامل فقط بخشی را انجام داده و قرارداد را فسخ نماید، جاعل وظیفه ی پرداخت بخشی از دستمزد را دارد.
- عامل باید از اهلیت کامل برخوردار باشد. بر اساس ماده ی ۲۱۱ از قانون مدنی، طرفین باید از اهلیت کامل برخوردار باشند. اهلیت به منزله ی عاقل بودن، بالغ بودن و رشید بودن است.
- در برخی از موارد مانند درخواست انجام کارهای خلاف و غیر قانونی، درخواست انجام کارهای خطرناک و بیهوده، درخواست انجام کارهای واجبی که به عهده ی جاعل است و … عقد جعاله باطل محسوب می شود.
- در صورتی که جاعل در حین انجام کار توسط عامل اقدام به فسخ آن نماید، باید حتما اجرت المثل را به عامل پرداخت نماید.
- در صورتی که انجام کار توسط چندین عامل انجام پذیرد، پرداخت اجرت باید به هر یک از طرفین و به میزان کاری که انجام داده اند، صورت پذیرد.
نحوه تنظیم قرارداد جعاله
این روزها شاهد تنظیم بسیاری از قراردادها هستیم که از آنها با عنوان عقد جعاله یاد می کنند. نکته اینجاست که برای تنظیم این قرارداد باید از دانش و آگاهی لازم برخوردار باشید. برای پی بردن به تمامی نکات کلیدی در این زمینه، می توان از دانش افراد متخصص و حرفه ای استفاده کرد. برای تنظیم کردن این قراردادها توجه به برخی از فاکتورها و المان های مهم، ضروری خواهد بود. از نکات طلایی که در این زمینه باید مد نظر قرار داد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لزومی به ثبت جزئیات در قرارداد نیست. ذکر نکات کلی و اصلی در این نوع از قراردادها کفایت می کند.
- یکی از موارد بسیار مهم در عقد جعاله، مشخص بودن دقیق و کامل موضوع قرارداد است. در صورتی که موضوع قرارداد مشخص نباشد، قرارداد جعاله باطل تلقی می شود.
- موضوع عقد جعاله باید از ارزش مالی و ارزش عقلی برخوردار باشد. در غیر این صورت از اعتبار برخوردار نخواهد بود.
- موضوع مورد قرارداد نباید با قانون و شرع تعیین شده در کشور متضاد باشد.
در تنظیم عقد جعاله باید به تمامی قسمت های تعیین شده توجه کرد. توجه به ذکر دقیق مشخصات طرفین، توجه به مشخص بودن موضوع قرارداد و … در تنظیم این قرارداد بسی ضروری خواهد بود. یکی از موارد قابل توجه در این قرارداد، عدم وجود ضرورت برای تعیین نمودن دقیق اجرت و یا دستمزد است. در بسیاری از قراردادها نیز می توان شاهد تعیین مدت زمان معین برای انجام دادن یک کار بود.