شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) این روزها به یکی از دغدغه های مهم افراد مبدل شده است. در قانون مدنی کشور ما قوانینی برای عقدهای موقت تعیین شده اند که با تکیه به آنها، می توان به تمامی حق و حقوق خود، دست یافت. اگر به ماده ی ۱۰۷۵ از قانون مدنی مراجعه نمایید، توضیح دقیقی از عقد موقت را شاهد خواهید بود.
قبل از اینکه از شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) اطلاعاتی کسب نمایید، بهتر است از مفهوم کامل این عقد از دید قانون مطلع گردید. بر اساس قانون زمانی یک عقد به عنوان نکاح به عنوان عقد موقت یاد می شود که در آن مدت زمان مشخصی تعیین شده باشد. اگر مدت زمان به طور عمد در این نکاح مشخص نشده باشد، عقد باطل تلقی می گردد. همچنین این عقد از مهریه هم برخوردار است که باید در عقد به طور معین و مشخص، بیان شده باشد. برای اینکه بتوانید به اطلاعات دقیق تری در این زمینه دست یابید، با ما همراه شوید.
شما می توانید برای دریافت مشاوره و راهنمایی درباره قوانین ازدواج موقت با گروه وکلای خانواده نیک داد در ارتباط باشید.
ویژگی های ازدواج موقت
برای اینکه بتوانید از ویژگی ها و شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) مطلع گردید، بهتر است به ماده ی ۱۰۷۵ از قانون مدنی مراجعه کنید. از ویژگی هایی که برای این عقد (بر اساس قانون مدنی و …) تعیین شده اند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعیین نمودن مدت زمان مشخص (در صورت عدم تعیین زمان در عقد موقت، عقد باطل می باشد.)
- تعیین نمودن مهریه (عدم تعیین مهریه سبب بطلان ازدواج موقت می شود.) (مراجعه به ماده ی ۱۰۹۵ از قانون مدنی)
- طلاق در عقد موقت وجود ندارد
- ثبت عقد موقت در مراجع ذیصلاح لازم و ضروری نیست مگر در موارد خاص (مانند توافق طرفین، باردار شدن، شرط ضمن عقد و …)
- زن و مرد در عقد موقت از یکدیگر ارثی نمی برند. (مگر در موارد خاص.)
موارد فسخ ازدواج موقت
از موارد مهم دیگری که در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) به آن اشاره شده است، فسخ عقد موقت است. یکی از روش های انحلال نکاح موقت، فسخ ان پیش از تمام شدن مدت عقد موقت می باشد. در مواد قانونی ۱۱۲۱ الی ۱۱۲۸ از قانون مدنی به طور کامل به این امر مهم پرداخته شده است. بر اساس قانون برخی از عیوب در زن و یا مرد می توانند سبب فسخ این ازدواج گردند. از جمله این موارد عبارتند از:
- جنون در هر یک از زوجین
- خصاء
- عنن
- مقطوع بودن آلت تناسلی که انجام عمل زناشویی را امکان پذیر ننماید.
- جذام
- نابینایی در هر دو چشم
- برخی از امراض مقاربتی و …
نکات حقوقی ازدواج موقت
پی بردن به شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) برای هر زن و یا مردی که تن به این نکاح می دهد، لازم و ضروری است. همانطور که می دانید بسیاری از عقدهای موقت با هدف رفع نیاز طرفین انجام می پذیرد. با عقد موقت، طرفین با برخی از آثار حقوقی مواجه می شوند که در صورت اشراف کامل به آنها، می توانند از بروز مشکلات جدی جلوگیری نمایند. از جمله نکات حقوقی مهم در این ازدواج عبارتند از:
- عقد موقت برای زمان مشخصی جاری شده و پس از اتمام زمان، نکاح فسخ می شود. بنابراین نیازی به جاری شدن صیغه ی طلاق نیست. البته در برخی از موارد عقد موقت به صورت ۹۰ ساله و یا برای مدت طولانی جاری می شود. در این صورت برای فسخ آن باید صیغه ی طلاق اجرا گردد.
- از جمله شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) تعیین مهریه است که به زن تعلق می گیرد. البته زنی که در عقد موقت مردی است، از ارث و نفقه برخوردار نخواهد بود.
- زنی که تن به عقد موقت می دهد باید از سن بالای ۱۳ سال برخوردار باشد.
- از شرایط مهم برای تمدید عقد موقت، به اتمام رسیدن زمان عقد موقت قبلی و یا بخشیده شدن زمان باقی مانده توسط شوهر است.
- در صورتی که زن در عقد موقت باردار شود، مرد ملزم به ثبت کردن ازدواج موقت خود در دفاتر رسمی و همچنین دریافت شناسنامه برای فرزند است. (این موضوع بر اساس توافق به هنگام عقد و همچنین شرط ضمن عقد انجام می پذیرد.)
- فرزندی که حاصل ازدواج موقت است نیز مانند فرزندان دیگر که حاصل ازدواج دائم هستند از حق و حقوق قانونی برخوردار خواهند بود.
- پرداخت نفقه و همچنین نگهداری از فرزند در ازدواج موقت بر عهده ی پدر می باشد.
- از دیگر نکات حقوقی ازدواج موقت، لازم بودن اجازه پدر برای ازدواج دختر باکره (از دید گروهی از فقها) می باشد. برای پی بردن به اطلاعات دقیق در این زمینه، باید از نظر مرجع تقلید خود پیروی کنید.
- یکی از شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت)، تعیین مجازات در صورت عدم ثبت در دفاتر رسمی ازدواج است. اگر ازدواج موقت با توجه به اصول و قواعد شرع انجام پذیرد، عدم ثبت این ازدواج در دفاتر رسمی جرم نبوده و مجازاتی را در بر نخواهد داشت.
مدارک لازم جهت ثبت صیغه محرمیت
یکی از مهمترین شرایط برای ثبت عقد موقت، ارائه ی مدارک لازم به مراجعه ذیصلاح است. برای اینکه صیغه نامه موقت برای زوج و یا زوجه صادر گردد، باید مدارک زیر ارائه شوند.
- کارت ملی زوج و زوجه
- شناسنامه زوج و زوجه
- عکس ۴*۳ برای زوج و زوجه (عکس برای یک سال اخیر بوده و پرسنلی باشد.)
- زوج باید مدارکی مانند گواهی فوت همسر، گواهی پزشکی و یا طلاق نامه را ارائه نماید.
- در صورتی که زوج باکره باشد باید صیغه در حضور پدر انجام شده و یا مدارک گواهی فوت پدر و یا اجازه نامه پدر را در دست داشته باشد.
طلاق در ازدواج موقت
یکی از شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت)، عدم وجود طلاق است. بر اساس مواد قانونی، عقد موقت از زمان مشخصی برخوردار است که با توجه به آن، دوره ی محرمیت طرفین به اتمام می رسد. از مواردی که سبب انحلال نکاح موقت طرفین می شوند، عبارتند از:
- فوت یکی از طرفین
- جنون یکی از طرفین
- انقضای مدت مشخص شده
- بذل و یا بخشش زمان باقی مانده از سوی مرد
- عیوب مرد یا زن (اگر مرد و یا زن از عیوب خاصی برخوردار باشد، قانون حق فسخ عقد موقت را برای طرف مقابل در نظر می گیرد.)
مهریه در ازدواج موقت
در بین شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) می توان به امر مهم تعیین مهریه اشاره کرد. مهریه در ازدواج موقت نقش بسیار مهمی دارد. به طوری که با عدم تعیین آن، ازدواج موقت فسخ می گردد. مهریه ای که از سوی مرد برای زن صیغه ای در نظر گرفته می شود، در هر صورتی قابل اجرا خواهد بود. بنابراین عوامل زیر نیز نقشی در ساقط کردن مهریه از زن نخواهند داشت. این عوامل عبارتند از:
- فوت زن
- اتمام مدت عقد
- بذل (بخشیدن زمان باقی مانده از سوی مرد) زمان عقد
- عدم نزدیکی با شوهر
برای پی بردن به نقش مهم مهریه در عقد موقت، می توان به ماده ی ۱۰۹۵ از قانون مدنی مراجعه کرد. بر اساس برخی از مواد و شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) در صورتی که مرد با زن نزدیکی ننموده و تمامی مدت باقی مانده از نکاح را به زن ببخشد، می تواند نیمی از مهریه را به وی پرداخت کند. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از دانش وکلای کاردان و باتجربه استفاده کنید.
نفقه در ازدواج موقت
در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت)، می توان به عدم تعلق گرفتن نفقه به زن اشاره نمود. تنها در صورتی می توان در عقد موقت از نفقه برخوردار شد که در هنگام وقوع نکاح و یا قبل از آن، توافقی برای دریافت آن صورت گرفته باشد. در این صورت مرد مسئولیت پرداخت نفقه به زن در ازدواج موقت را بر عهده گرفته است. برای پی بردن به اطلاعات جامع در این زمینه می توان به ماده ی ۱۱۱۳ از قانون مدنی اشاره کرد. بر اساس این ماده ی قانونی (در عقد متعه یا موقت) مرد هیچ الزامی به پرداخت نفقه به زن را ندارد مگر در موارد خاص.
توجه داشته باشید که در موارد تعیین نفقه برای عقد موقت، در صورتی که مرد از پرداخت آن امتناع ورزد، زن می تواند اقامه ی دعوی نموده و مرد را با مجازات هایی که از سوی قانون تعیین شده است (حبس) مواجه نماید. این موارد در صورتی امکان پذیر است که یکی از شروط ضمن عقد در صیغه نامه و یا عقد نامه، پرداخت نفقه باشد.
بیشتر مطالعه کنید: نفقه و مهریه در عقد موقت چگونه پرداخت می شود؟
عده در ازدواج موقت
از دیگر مواردی که در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) به آن اشاره شده است، عده می باشد. منظور از عده در عقد موقت این است که اگر مدت نکاح و عقد موقت به اتمام رسیده و یا عقد موقت فسخ گردد، زن موظف می باشد که تا زمان مشخص شده ای ازدواج مجدد نکند. اگر بخواهیم به ماده ی قانونی به تصویب رسیده در این زمینه اشاره کنیم، می توان از ماده ی ۱۱۵۲ در قانون مدنی یاد کرد. بر اساس این ماده ی قانونی مدت زمان تعیین شده برای عده نکاح منقطع دو طهر است. این قانون در حالی قابل اجرا است که زن باردار نباشد.
نکته ۱- منظور از دو طهر این است که زن پس از فسخ نکاح باید دو مرتبه عادت ماهیانه شود. پس از پاک شدن می تواند اقدام به ازدواج مجدد، نماید. لازم به ذکر است که ازدواج در این زمان تعیین شده برای زن ممنوع است.
نکته ۲- در صورتی که در مدت عده عادت ماهیانه صورت پذیرد اما به برخی از دلایل عادت زنانگی مشهود نباشد، مدت زمان عده به ۴۵ روز افزایش خواهد یافت.
نکته ۳- اگر زن یائسه بوده و یا قبل از انجام نزدیکی نکاح وی منحل شده باشد، نیازی به نگه داشتن عده نخواهد بود.
نکته ۴- یکی از شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) این است که در صورت باردار بودن زن، مدت عده تا زمان پایان زایمان وی ادامه خواهد داشت.
نکته ۵- اگر مرد در عقد موقت به هر دلیلی فوت نماید، مدت عده مانند عقد دائم (۴ ماه و ۱۰ روز) در نظر گرفته می شود.
مذهب و تعدد زوجین در صیغه موقت
در بین موارد ذکر شده از شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) می توان به مذهب و تعدد زوجین نیز اشاره کرد. این ازدواج یکی از ازدواج های تعیین شده در مذهب شیعه می باشد. مسلمانان با اختلاف نظر زیادی در مورد این نوع از ازدواج مواجه هستند. به طوری که برخی از اهل سنت آن را حرام و برخی از اهل شیعه آن را مشروع و صحیح می پندارند.
برخی از شیعیان امامی بر این باورند که شریعت، ازدواج را بر دو نوع دائم و موقت تعیین نموده است. از ازدواج موقت با عنوان متعه نیز یاد کرده اند که به معنی لذت بردن می باشد. در حالی که برخی از مسلمانان هدف از ازدواج را تشکیل خانواده دانسته و ازدواج موقت را صحیح نمی دانند. بر اساس برخی از روایات شیعه و احکام، عقد موقت اجر و ثواب می باشد. توجه داشته باشید که بر اساس قانون، تعدد زوجین برای زن حرام بوده (زن در زمان عقد موقت و دائم نمی تواند با بیش از یک مرد ازدواج نماید.) و مرد با محدودیت عددی در این زمینه مواجه نخواهد بود.
موارد الزام ثبت صیغه موقت
ثبت عقد موقت از لزوم قانونی برخوردار نیست. به این معنی که قانون ضمانت اجرایی و یا الزام خاصی را برای ثبت ازدواج موقت در نظر نگرفته است. حال در برخی از مواد قانونی مربوط به حمایت از خانواده، شاهد برخی از استثنائات هستیم که اجباری بودن ثبت ازدواج موقت را به همراه داشته اند. برای شناخت این الزامات قانونی می توان به ماده ی ۲۱ قانون حمایت از خانواده مراجعه کرد. از جمله این الزامات عبارتند از:
- در صورتی که زوجه در مدت تعیین شده برای ازدواج موقت، باردار شده باشد.
- در صورتی که ثبت ازدواج موقت یکی از شروط ضمن عقد باشد.
- در صورتی که طرفین در مورد ثبت عقد موقت به توافق رسیده باشند.
- در برخی از موارد که قانون الزام به ثبت ازدواج موقت، نموده باشد.
مجازات امتناع زوج از ثبت عقد موقت در شرایط لزوم ثبت
بر اساس شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) در صورتی که ثبت ازدواج موقت از سوی قانون ضروری باشد و زوج از ثبت آن امتناع ورزد، با مجازات مواجه خواهد شد. بر اساس مواردی که در قسمت الزام به ثبت ازدواج موقت به آنها اشاره شد، گاهی زوج باید اقدام به ثبت ازدواج نماید. اگر این امر توسط زوج انجام نپذیرد، مجازات آن مانند مجازات عدم ثبت نکاح دائم تلقی می گردد. بنابراین فرد به مجازاتی برابر با: حبس ۹۱ روزه (حبس تعزیری درجه ۷) و یا پرداخت جزای نقدی (بالغ بر ۲۴ الی ۵۰ میلیون) مواجه خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به ماده ی ۴۹ از قانون حمایت خانواده مراجعه نمایید.
گرفتن شناسنامه برای فرزند حاصل از ازدواج موقت در صورت امتناع زوج
در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) به ضرورت ثبت ازدواج در صورت باردار بودن زوجه اشاره شده است. یکی از دلایل مهم برای ضرورت ثبت ازدواج در این مواقع، برخوردار شدن طفل از شناسنامه است. در صورتی که ازدواج موقت به هر دلیلی به ثبت نرسیده و حاصل آن یک فرزند باشد، مرد باید اقدام به ثبت ازدواج و گرفتن شناسنامه برای فرزند، نماید. در غیر این صورت، مادر می تواند دادخواستی مبنی بر گرفتن شناسنامه برای نوزاد تنظیم نماید. مادر با دریافت حکم امین از دادگاه و ارائه ی آن به ادارات ثبت احوال، می تواند تقاضای صدور شناسنامه را ثبت نماید. در ماده ی ۱۱۵۸ از قانون مدنی شاهد توضیح دقیقی از این مقوله خواهیم بود. مهمترین مواردی که در گرفتن شناسنامه باید مد نظر قرار داد عبارتند از:
- مراجعه ی یکی از اشخاص مورد نظر برای دریافت شناسنامه (مادری که ازدواج او به ثبت رسیده باشد، پدر و یا جد پدری، قیم یا وصی، صاحب واقعه که از سن بالای ۱۸ سال برخوردار است.)
- مراجعه ی پدر و مادر به دادگاه برای ثبت ازدواج و تصدیق زوج بر ازدواج شرعی صورت گرفته بین آنها
بیشتر مطالعه کنید: در چه شرایطی به فرزند نامشروع ارث می رسد؟
آیا ازدواج موقت را می توان تبدیل به ازدواج دائم کرد؟
از دیگر مواردی که در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) به آن اشاره شده است، تبدیل ازدواج موقت به دائم است. تبدیل ازدواج موقت به دائم با توجه به شرایط خاصی امکان پذیر است.
- در صورتی که مدت زمان تعیین شده برای نکاح موقت به اتمام برسد، زوجین می توانند به محضر مراجعه نموده و ازدواج خود را به ازدواج دائم مبدل نمایند.
- در صورتی که مدت زمان تعیین شده برای نکاح موقت به اتمام نرسیده و زوجین تصمیم به ازدواج دائم داشته باشند، زوج باید مدت زمان باقی مانده را به زوجه بذل (بخشش) نموده و سپس به محضر (برای تبدیل آن به ازدواج دائم) مراجعه کنند.
نکته (ثبت ازدواج موقت ضروری نیست اما ثبت ازدواج دائم الزامی و ضروری بوده و در صورت عدم ثبت، زوج به مجازات محکوم می گردد.)
آیا به مانند ازدواج دائم محدودیتی دارد؟
ازدواج موقت نیز مانند ازدواج دائم در برخی از موارد از محدودیت های خاصی برخوردار است. برای پی بردن به این امر می توان به نکات زیر اشاره کرد:
- ازدواج با زن شوهر دار در ازدواج دائم و موقت ممنوع می باشد.
- از دیگر محدودیت ها که در شرایط قانونی و نکات حقوقی عقد موقت (ازدواج موقت) و ازدواج دائم به آن اشاره شده است، نگه داشتن عده توسط زوجه (پس از فوت همسر و یا پس از جاری شدن صیغه ی طلاق) می باشد.
- خواستگاری از زنی که در عقد موقت فرد دیگری بوده (مانند زنی که در عقد دائم طرف دیگری است) ممنوع می باشد.
- ازدواج همزمان با دو خواهر در عقد موقت (مانند عقد دائم) ممنوع و حرام است.
- در عقد دائم و موقت مادر زن به زوج محرم می شود.