برای پی بردن به مفهوم اثبات هبه، ابتدا باید هبه را بشناسید. برای این منظور می توان به ماده ۷۹۵ از قانون مدنی اشاره کرد. بر اساس این ماده قانونی، هبه قرارداد و عقدی است که بر اساس آن فردی مالی را به صورت رایگان به فرد دیگری، تملیک می نماید. بر اساس این عقد و قرارداد فردی که مال را واگذار می کند یا همان تملیک کننده را واهب و فرد دیگر را متهب می شناسند. مالی که در این عقد جابجا می شود را عین موهوبه در نظر می گیرند. از این مال با عنوان مورد هبه نیز یاد می شود. برای درک بهتر موضوع می توان به ذکر یک نمونه بسنده کرد. به طور مثال:
فردی مال خود را (مانند پارچه، گندم و …) را به فرد دیگری به صورت رایگان می بخشد. در این معامله بخشش مهمترین فاکتور تلقی می گردد. نکته مهم در این زمینه این است که با دادن مال از طریق این قرارداد، مالکیت اتفاق نمی افتد. بلکه با این عقد قرارداد، مال هدیه داده شده به مالکیت متهب در خواهد آمد. در این عقد می توان شاهد سه رکن اصلی بود که عبارتند از:
- واهب: کسی که مال را می بخشد.
- متهب: کسی که مال به او بخشیده می شود.
- مال موهوبه یا عین موهوبه: مالی که به فرد دیگری بخشیده می شود.
گروه وکلای حقوقی نیک داد آماده پذیرش انواع پرونده های حقوقی در شهریار و اندیشه می باشد.
ادله اثبات هبه در دادگاه
در برخی از مواقع عقد هبه از سوی واهب انکار می شود. در این صورت واهب اقداماتی را برای رجوع از هبه به کار خواهد بست. لذا در این صورت باید از ادله ها و مدارک خاص برای اثبات هبه در دادگاه استفاده کرد. در صورتی که مدارک و ادله های مستند وجود نداشته باشند، شاهد عدم امکان اثبات کردن قرارداد هبه در دادگاه خواهیم بود.
مهمترین گام برای اثبات هبه در دادگاه، تنظیم دادخواست از سوی هر یک از طرفین (واهب یا متهب) است. دادگاه ابتدا ثبت رسمی و یا غیر رسمی هبه را مورد بررسی قرار می دهد. در صورتی که ثبت سند به طور رسمی انجام پذیرفته باشد، مورد تردید قرار دادن صحت و اصالت سند توسط خوانده و خواهان امکان پذیر نخواهد بود. در غیر این صورت و در صورت وجود سند غیر رسمی، دادگاه موظف به ارجاع دادن آن به کارشناس حقوقی خواهد بود. پس از انجام بررسی های لازم، قاضی می تواند حکم را اعلام نماید. اگر قرارداد هبه شفاهی صورت گرفته باشد نیز می توان از شهادت شهود در این زمینه استفاده کرد. این امر با توجه به نظر قاضی صورت می پذیرد. بنابر موارد ذکر شده، از مهمترین ادله برای اثبات هبه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اقرار (کسب اطلاعات بیشتر با مراجعه به ماده ۱۲۵۹ از قانون مدنی)
- سند رسمی (بر اساس ماده ۱۲۸۴ از قانون مدنی)
- گواهی یا شهادت (مطابق با قانون اگر دعوای مالی باید، شهادت ۲ مرد و یا ۱ مرد و ۲ زن در این زمینه مورد نیاز خواهد بود. این امر با سوگند مدعی نیز همراه خواهد بود.)
- قسم یا سوگند (از این ادله در صورتی استفاده می شود که هیچ دلیلی برای اثبات ادعا وجود ندارد.)
- اماره (مراجعه به ماده ۱۳۲۱ از قانون مدنی)
مدارک لازم برای اثبات هبه در دادگاه
برای طرح دادخواست و اثبات هبه در دادگاه نیازمند ارائه ی برخی از مدارک مهم و ضروری خواهیم بود. بنابراین مدارکی که در ادامه به آنها اشاره می شود، از جمله مهمترین مدارکی هستند که در مراجعه به مراجع قضایی باید همراه فرد باشند. این مدارک عبارتند از:
- مدارک حاکی از مالکیت خواهان نسبت به مال هدیه داده شده (موهوبه)
- مدارک حاکی از قبض مال هدیه شده و یا تحویل مال به متهب
- مدارک بلاعوض بودن عقد هبه
- ارائه ی استشهادیه (در صورتی که ادله اثبات هبه شهادت شهود در نظر گرفته شود) که از امضای شهود و نشانی و مشخصات دقیق آنها برخوردار باشد.
بیشتر مطالعه کنید: نحوه تقسیم سهم الارث بعد از فوت مرد
نحوه اثبات هبه در دادگاه
در اثبات هبه، تکیه به مدارک و مستندات در دست، کافی نیست. برای اینکه بتوانید ادعای خود را به اثبات برسانید، باید مطابق مقررات و قوانین تعیین شده رفتار کرده و مراحل خاصی را سپری کنید. از مهمترین مراحل برای اثبات این امر در دادگاه، می توان به مراحل زیر اشاره کرد:
- ثبت نام در سامانه ثنا و همچنین دریافت حساب کاربری به صورت غیر حضوری (مراجعه به آدرس اینترنتی سایت adliran.ir) و حضوری (مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی)
- ثبت دادخواست در یکی از دفاتر خدمات قضایی بر اساس مقررات تعیین شده برای اثبات حق در دادگاه
- ضمیمه کردن ادله و مدارک استنادی مربوط به دادخواست و ارسال آن به دادگاه تعیین شده
- همانطور که می دانید دعوای هبه از جمله دعواهای مالی تلقی می گردد. در صورتی که ارزش مال موهوبه تا مبلغ ۲۰ میلیون تومان تعیین گردد، رسیدگی به آن در صلاحیت شورای حل اختلاف و در غیر این صورت در صلاحیت دادگاه حقوقی خواهد بود.
- پس از تعیین وقت دادرسی توسط شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی، اصل مدارک ادله های استنادی باید در جلسه اول دادرسی به دادگاه ارائه شوند. توجه داشته باشید که نحوه اثبات در دادگاه بر اساس نوع مدارک تعیین خواهد شد.
اثبات هبه شفاهی در دادگاه
بر اساس ماده ۴۷ از قانون ثبت اسناد و املاک، در صورتی می توان هبه نامه را قابل استناد پنداشت که به ثبت سند رسمی رسیده و در دادگاه قابلیت استناد را در بر داشته باشد. در برخی از موارد شاهد هستیم که در عقد هبه، قرارداد و سندی تنظیم نشده و این فرآیند به شکل شفاهی انجام پذیرفته است. از جمله این قراردادها می توان به هدایای نامزدی اشاره کرد. بسیاری از این عقود بر اساس شهادت شهود انجام می پذیرند. برای اثبات این نوع از قراردادها در دادگاه باید از شهادت دو مرد و یا یک مرد و دو زن استفاده کرد.
لازم به ذکر است که برای اثبات هبه به صورت شفاهی، وجود ادله و مدارک دیگر نیز بسیار کاربردی خواهد بود. چرا که آنها می توانند گزینه مناسبی برای ثابت کردن هبه در دادگاه تلقی گردند. لذا بر اساس قانون هر ادله ای که اعتبار قانونی داشته باشد (مانند فیش واریزی) می تواند اثبات کننده هبه تلقی گردد.
مرجع صالح برای رسیدگی
مرجع صالح برای رسیدگی به امر دعوی و اثبات هبه بر اساس نوع مال تعیین می شود. برای نمونه اگر موضوع هبه ملک باشد، صالح ترین مرجع رسیدگی دادگاه محل ملک است. اگر موضوع هبه چیزی به غیر از ملک باشد، دادگاهی صلاحیت رسیدگی را خواهد داشت که عقد هبه در حوزه آن انجام پذیرفته باشد. از دیگر دادگاه های صالح برای رسیدگی به این امر، دادگاه محل اقامت خوانده و یا متهب خواهد بود.
آیا رجوع از هبه امکان پذیر است؟
بر اساس عقد هبه یک مال به فرد دیگری بخشیده می شود و فردی که مال را بخشیده است، می تواند برای دریافت آن (بر اساس قوانین خاص و مراحل قانونی) رجوع نماید. توجه داشته باشید که در صورت از بین رفتن مال و یا ایجاد تغییر در آن، امکان رجوع از هبه از بین می رود. در صورتی که عین مال وجود داشته باشد واهب می تواند اقدام به طرح دعوای رجوع از هبه نموده و بر اساس مراحل قانونی، از آنچه که بخشیده است رجوع نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می توانید از راهنمایی ها و مشاوره های تخصصی نیز استفاده کنید.
موارد عدم امکان رجوع از هبه چیست؟
بر اساس ماده ۸۰۳ از قانون مدنی برای اثبات هبه، می توان شاهد برخی از موارد بود که بیانگر عدم امکان رجوع از هبه خواهند بود. این موارد عبارتند از:
- در صورت معوض بودن هبه و همچنین پرداخت عوض
- در صورتی که متهب در عقد هبه، اولاد، پدر یا مادر واهب باشد. (بر این اساس رجوع از هبه به اولاد و نوه امکان پذیر نخواهد بود.)
- در صورت بروز تغییرات در عین موهوبه
- در صورتی که مال و یا همان عین موهوبه از مالکیت متهب (شخصی که مال به او بخشیده شده است) خارج شده باشد. مانند رهن دادن ملک و غیره
عین موهوبه چیست؟
اگر بخواهیم به یکی از ارکان مهم عقد هبه اشاره کنیم، می توان از عین موهوبه یاد کرد. عین موهوبه همان مالی است که مورد بخشش قرار می گیرد. برای مثال در یک قرارداد هبه مربوط به خودرو، خودرو عین موهوبه شناخته می شود.
واهب کیست؟
از دیگر ارکان عقد هبه می توان به واهب اشاره کرد. واهب فردی است که مال خود را به فرد دیگر می بخشد. واهب از حق و حقوق خاصی در قرارداد هبه برخوردار است. خواهان برای طرح دادخواست دعوی هبه بوده و از قرارداد هبه پشیمان شده است.
متهب کیست؟
متهب در عقد هبه نیز فردی است که مالی به او بخشیده می شود، متهب از دیگر ارکان مهم در این قرارداد شناخته می شود. (فردی که هبه را دریافت می کند و در دعوی اثبات هبه خوانده می باشد.)
هبه نامه رسمی یا عادی چیست؟
- هبه نامه رسمی: زمانی که هبه نامه در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد، هبه نامه رسمی شناخته خواهد شد.
- هبه نامه عادی: اگر هبه نامه به هر دلیلی در دفتر خانه اسناد رسمی تنظیم نشود، هبه نامه عادی تلقی می شود.
هبه بعد از فوت
اگر پس از عقد هبه، واهب به هر دلیلی فوت کند حق رجوع او از بین خواهد رفت. به این منظور که وراث وی نمی توانند اقدام به رجوع از هبه نمایند. در ماده ۸۰۵ از قانون مدنی ذکر شده است که پس از فوت متهب و یا واهب، رجوع ممکن نخواهد بود. بر اساس قانون در صورتی که واهب و یا متهب پس از عقد و همچنین قبل از قبض، فوت نمایند عقد باطل خواهد بود. (حتی در صورتی که واهب اذن قبض را نیز داده باشد.)
هبه معوض و غیر معوض چیست؟
یکی از موارد قابل توجه در عقد و اثبات هبه، توجه به انواع آن است. در قانون می توان شاهد انواع هبه بود که عبارتند از:
هبه معوض (بر اساس این قرارداد واهب در ازای دریافت خدمت یا مال، مال خود را به متهب واگذار می نماید. بنابراین شرط این قرارداد خدمتی است که از سوی متهب در ازای دریافت مال به صورت رایگان، داده می شود. یکی از نکات قابل توجه در این قرارداد، عدم برابری مال بخشیده شده با خدمات دریافتی از سوی متهب است.)
هبه غیر معوض (در صورتی که در عقد هبه هیچ شرطی برای تملیک مال توسط واهب تعیین نشده باشد، از آن با عنوان هبه غیر معوض یاد می شود. با توجه که به این امر که این عقد یک عقد جایز تلقی می گردد، واهب می تواند بر اساس شرایط خاصی از آن رجوع نماید.)
روش اجرای رای اثبات هبه و رای تایید رجوع از هبه
پس از طی کردن فرآیندها و مراحل اثبات هبه، نوبت به دریافت رای است. لازم است بدانید که رای مراجع ذیصلاح برای این امر، جنبه اعلامی را در بر دارد. برای اجرای حکم دریافت شده جهت این دادخواست نیز نیازی به صدور اجرائیه نخواهد بود.
بررسی هبه در دوران نامزدی و زندگی زناشویی
برای اثبات هبه و پی بردن به شرایط آن در دوران نامزدی، می توان به مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ از قانون مدنی مراجعه کرد. دوران نامزدی، فاصله ی بین زمان خواستگاری تا زمان عقد (در اصطلاح حقوقی) می باشد. پس از جاری شدن صیغه عقد، این دوران پایان یافته و مرد و زن، زوج محسوب می شوند. هدایایی که در این دوران رد و بدل شده است در لیست عقد هبه قرار می گیرند. در صورتی که بین زوج اختلافی جهت هدایای ارائه شده پیش آید، می توانند اقدام به ثبت دادخواست رجوع از هبه نموده و هدایای تقدیم شده را استرداد نمایند. برای این امر نیز شاهد بروز برخی از اتفاقات (مانند فوت همسر، عدم وجود عین مال و …) هستیم که برای هر کدام از آنها، قوانین خاصی تعیین شده است. لذا استفاده از دانش وکیل حرفه ای و زبده در این زمینه، بسی هوشمندانه خواهد بود.
هبه مهریه به چه صورت است؟
اثبات هبه و یا مهریه بودن یک مال که توسط زوج به زوجه داده شده است، بر اساس شرایط خاصی انجام می پذیرد. در برخی از مواقع مال ارائه شده توسط زوج به زوجه، شرایط هبه را در بر ندارد. در این صورت زوج با استفاده از مدارک خاص باید ثابت کند که مال ارائه شده به زوجه بابت مهریه بوده است.
4 پاسخ
سلام روزتون بخیر.
آیا امکان ابطال هبه نامه وجود دارد؟
سلام وقت بخیر
بله در صورتی که شرایط قانونی جهت رجوع از هبه یا ابطال هبه نامه وجود داشته باشد، امکان رجوع از آن یا ابطال آن نیز وجود دارد. تصویر هبه نامه را برای ما ارسال نمایید.
سلام .بعداز هبه نامه در مورد تحویل گرفتن آن نیز باید قرار داد یا رسیدی بین طرفین باید رد و بدل بشود یا نه
سلام
هبه از عقود عینی بوده و قبض یا تحویل گرفتن مال مورد هبه بسیار مهم هست
تا قبل از قبض واهب حق رجوع از هبه و برهم زدن آن را دارد
بهتر است تحویل گرفتن مال و یا قبض آن را صورت جلسه کنید که مدرکی در دست داشته باشید
با ذکر تاریخ تحویل و امضای طرفین و شهود