مهریه چیست؟
مهریـه مالی است که مرد به هنگام عقد ازدواج متعهد می شود آن را به همسر خود پرداخت کند. دین اسلام مهریه را جزء حقوقی می داند که زن همیشه می تواند آن را از همسر خود طلب کند. در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی آمده است: “به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.”
مهریه چه انواعی دارد؟
بر اساس قانون مدنی مهریـه ۴ نوع دارد: مهر المسمی، مهر المثل، مهر السنه و مهر المتعه.
منظور از مهر السنه که در منابع فقهی تعریف شده است، مهریـه حضرت فاطمه (س) می باشد. مهر السنه ۵۰۰ درهم است. اگر در سند ازدواج مهر السنه به عنوان مهریه در نظر گرفته شود به نرخ روز محاسبه خواهد شد.
مهر المسمی مهریـه ای است که به هنگام عقد با توافق طرفین تعیین می شود.
اگر هنگام عقد بین طرفین توافقی در مورد مهریه صورت نگرفته باشد، مبلغی که بعد از عقد به عنوان مهریـه در نظر گرفته می شود مهر المثل نامیده می شود و در صورتی که بین زوجین نزدیکی صورت گرفته باشد این مهریه به زن قابل پرداخت است. در ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی مهر المثل به صورت زیر تعیین شده است : “اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهر المثل خواهد بود”.
در ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی مهر المتعه اینگونه تعریف شده است “هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهر المتعه است.”
به لحاظ توان پرداخت نیز مهریـه به دو نوع عند المطالبه و عند الاستطاعه تقسیم می شود. در حالت عند المطالبه زن در هر زمانی می تواند مهریـه خود را از مرد طلب کند. اما در حالت عند الاستطاعه زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را طلب کند که مرد استطاعت مالی برای پرداخت مهریه را داشته باشد.
زن می تواند بعد از فوت مرد از ارث به جا مانده از وی مهریـه خود را دریافت کند.
بیشتر مطالعه کنید: وکیل طلاق توافقی
ویژگی های مهریـه چیست؟
بر اساس قانون مهریه باید ویژگی های زیر را داشته باشد:
- باید قابل انتقال به زن باشد و زن بتواند مالک آن شود.
- حتما باید ارزش مالی داشته باشد. مانند ملک، اتومبیل، سکه، پول نقد و …
- اگر مالی که به عنوان مهریه در نظر گرفته می شود متعلق به شوهر نباشد اجازه مالک مورد نیاز است.
- مقدار مهریه باید تا حدی بین طرفین معین باشد. مال نامعین را نمی توان به عنوان مهریـه در نظر گرفت.
- نمی توانیم دو یا چند چیز را به عنوان مهریه در نظر بگیریم که بین آنها تردید باشد. (مثلا نمی توانیم بگوییم فلان مال یا فلان مال).
- اگر چیزی به عنوان مهریـه در نظر گرفته شود که در زمان عقد موجود نباشد، تعیین مهر باطل است.
قانون جدید مهریـه چیست؟
در قانون جدید سال ۱۴۰۲، دو ماده به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی اضافه شده که جزء قوانین اصلاح شده مهریه می باشد:
- اگر مهریـه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه نسبت به سال عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود پرداخت خواهد شد.
- اگر مرد فوت شود مبلغ مهریه زن بر اساس تاریخ و زمان انحصار ورثه یا درخواست زن محاسبه نمی شود بلکه بر اساس بر اساس تاریخ فوت محاسبه خواهد شد.
- بر اساس ماده ۲ نحوه اجرای محکومیت های مالی، مقدار مهریه هر چقدر که باشد تمام آن مبلغ قابل پرداخت است. اگر زن بخواهد برای همسر خود حکم جلب مهریـه بگیرد فقط تا ۱۱۰ سکه را در صورت عدم پرداخت می تواند حکم جلب بگیرد و بقیه آن تقسیط شده و باید پرداخت شود.
- اگر مرد دادخواست اعسار بدهد تا زمانی که توانایی مالی او ثابت نشود نمی توان او را به زندان انداخت.
- بر اساس قانون جدید، زن با ارائه سند مهریه به قسمت اجرائیات ثبت در اداره ثبت می تواند آن را به اجرا بگذارد و نیازی به مراجعه به دادگاه نیست.
زن چه زمانی می تواند مهریه خود را درخواست کند؟
مدت زمان گرفتن مهریه به دلایل زیادی مانند نوع طلاق، مبلغ مهریـه، داشتن وکیل، توانایی مالی مرد در پرداخت و نوع اقدام زن برای دریافت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، در طلاق توافقی زوجین بر سر مهریه توافق می کنند و در صورت توافق به گرفتن آن در مدت زمان کوتاهی مهریه وصول می شود. اما گاهی ممکن است مرد ادعای اعسار کند و مهریـه قسط بندی شود. در این صورت ممکن است چند سال طول بکشد تا مهریـه به طور کامل تسویه شود.
دریافت مهریـه طبق قانون چگونه است؟
- بر اساس بخشنامه ای که در سال ۱۳۹۹ توسط رئیس قوه قضائیه صادر شده است، زن برای مطالبه مهریه ابتدا باید به اداره ثبت و پس از آن به دادگاه خانواده مراجعه کند و پیش از دریافت گواهی از اداره ثبت دادگاه خانواده دادخواست زن را نمی پذیرد.
- زن می تواند با مراجعه به اداره ثبت اموال مرد را توقیف کرده و وی را ممنوع الخروج کند.
- اگر اداره ثبت نتواند اموال مرد را شناسایی کند یا مشخصات آن را نداند از مراجع ذی صلاح استعلام می گیرد.
مدارک لازم برای اجرا گذاشتن مهریـه چیست؟
مدارک مورد نیاز برای به اجرا گذاشتن مهریه عبارتند از:
- سند ازدواج
- شناسنامه و کارت ملی زوجین و کپی برابر با اصل آن
- دادخواست دریافت مهریه
چه روش هایی برای مطالبه و گرفتن مهریه وجود دارد؟
همان طور که در بالا عنوان شد زن مالک مهریـه می باشد و هر زمان که بخواهد می تواند آن را دریافت کند. برای دریافت مهریه نیازی نیست حتما درخواست طلاق داده شود. اگر توافقی بین زن و مرد صورت گرفته باشد، بر مبنای همان توافق مرد مهریه را به زن پرداخت می کند. اگر زن بخواهد مهریـه خود را به اجرا بگذارد، خود زن یا وکیل او می تواند به دفترخانه ای که ازدواج در آن ثبت شده مراجعه کرده و فرم مطالبه مهریه را پر کند. دفترخانه این درخواست را به اداره ثبت اسناد و املاک کشور ارسال می کند و توقیف اموال مرد از طریق اداره ثبت انجام می شود. بعد از توقیف اموال زن می تواند آنها را به فروش رسانده و از این طریق مهریـه خود را دریافت کند.
بیشتر مطالعه کنید: چه زمانی فریب در ازدواج جرم محسوب می شود؟
چگونه می توان برای دریافت مهریه اموال مرد را توقیف کرد؟
بر اساس بخشنامه رییس قوه قضاییه که در آبان ماه ۱۳۹۹ صدور و ابلاغ شده است، زن برای توقیف اموال مرد و دریافت مهریـه خود ابتدا باید به اداره ثبت مراجعه کند. اگر اداره ثبت نتواند ظرف مدت دو ماه از زمان ثبت درخواست مطالبه مهریـه لیست اموال قابل توقیف برای مهریـه را شناسایی کرده یا بعد از گذشت شش ماه نتواند سند ازدواج را به اجرا گذاشته و مهریه را وصول نماید، یک گواهی برای دریافت مهریـه به زن می دهد. زن می تواند با در دست داشتن آن گواهی به دادگاه خانواده مراجعه کند. در حقیقت، اولویت با اداره ثبت است و باید محرز شود که حکم توقیف اموال از طریق اداره ثبت صادر نشده و اداره ثبت نتوانسته است لیست اموال را شناسایی کند. بعد از آن نوبت به دادگاه خانواده می رسد.
در این مرحله زن باید با در دست داشتن گواهی اداره ثبت و مدارک هویتی خودش و سند ازدواج به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضائی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریـه و توقیف اموال بابت مهریـه را ثبت کند. اگر ارزش مهریه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد دادخواست به شورای حل اختلاف ارسال می شود اما اگر ارزش مهریه بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد دادخواست به دادگاه خانواده می رود. ممکن است از زمان ثبت دادخواست در اداره ثبت تا زمان پیگیری در دادگاه اموالی به مرد تعلق گرفته باشد. بر همین اساس زن می تواند دوباره در دادگاه خانواده تقاضای توقیف اموال را ارائه کند.
در این مرحله دادگاه خانواده با دریافت دادخواست از سوی زن اقدام به تعیین وقت دادرسی می نماید و در یک جلسه به این تقاضا رسیدگی کرده و رای نهایی را صادر می کند. بعد از گذشتن ۲۰ روز از ابلاغ رای دادگاه این حکم قطعی بوده و قابل اجرا می باشد. در این مرحله نیز همچنان اگر زن مطلع شود که مرد به اموالی دست یافته می تواند مجددا درخواست توقیف اموال را به دادگاه تقدیم کند.
در چه شرایطی مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد؟
گاهی شرایطی پیش می آید که حق طلب مهریـه از زن سلب می شود. مواردی که بر اساس آنها مهریه به زن تعلق نمی گیرد به شرح زیر می باشند:
- اگر عقد به هر دلیلی باطل شود و نزدیکی میان زن و مرد صورت نگرفته باشد، مهریه ای هم به زن تعلق نمی گیرد. چون عقد ازدواجی که مرد را متعهد به پرداخت مهریـه می‌کند باطل شده است بنابراین پرداخت مهریـه هم باطل می شود.
- اگر عقد به هر دلیلی فسخ شود و رابطه زناشویی بین زوجین برقرار نشده باشد نیز مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد. تنها در صورتی که نزدیکی به دلیل ناتوانی جنسی مرد صورت نگرفته باشد، زن می تواند نصف مهریه را دریافت کند.
- اگر زن و مرد مهریـه تعیین نکرده باشند و قبل از تعیین مهریه و برقراری رابطه زناشویی زن فوت کند، مهریـه ای به ورثه زن تعلق نمی گیرد. اما اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد مهریه به صورت مهر المثل به ورثه زن تعلق می گیرد.
- در برخی موارد زن تنها می تواند بخشی از مهریه را دریافت کند. اگر زن بخواهد از شوهر خود طلاق بگیرد و بین آنها نزدیکی رخ نداده باشد، زن می تواند نصف مهریـه را دریافت کند.
آیا داشتن وکیل برای پرونده مهریه اجباری است؟
برای به اجرا گذاشتن مهریـه اجباری به داشتن وکیل نمی باشد اما حضور وکیل می تواند به پیشبرد پرونده و احقاق حقوق زن کمک بسیاری کند. وکیل مهریـه یک وکیل خانواده است که با حقوق خانواده، قوانین مدنی و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی آشنایی کامل دارد.
وکلای خانواده تیم نیکداد آماده ارائه خدمات مهریه در شهریار و اندیشه می باشند.
هزینه گرفتن وکیل مهریـه چقدر است؟
به طور کلی حق الوکاله وکلا مبلغی است که بین وکیل و موکل به صورت توافقی تعیین می شود اما در عرف وکلا ۱۰ درصد ارزش مهریه به عنوان حق الوکاله وکیل مهریـه در نظر گرفته می شود.
سوالات متداول
۱- اگر مرد تنها دارای یک خانه باشد دادگاه می تواند آن را توقیف کند؟
خیر، اگر زوج تنها دارای یک خانه باشد و در آن خانه ساکن باشد نمی توان آن را توقیف کرد و دادگاه به حساب بانکی و موارد دیگری که به نام مرد است رجوع می کند.
۲- به اجرا گذاشتن مهریه به چه معناست؟
اگر مرد از پرداخت مهریه امتناع کند زن می تواند به صورت قانونی مهریـه خود را مطالبه کند. به این کار به اجرا گذاشتن مهریـه می گویند.
2 پاسخ
سلام همسرم می خواهد برای گرفتن مهریه اش تنها خانه من را به فروش گذاشته و سند آن را باطل نماید. آیا می تواند این کار را انجام دهد؟
سلام وقت بخیر
بله، ممکن است قاضی خانه شما را مازاد بر شان شما تشخیص داده و دستور فروش آن را صادر کند تا قسمتی از مبلغ حاصل از فروش آن را بابت مهریه به همسرتان بدهد و شما را مستحق خرید خانه کوچکتر با بخشی از پول فروش خانه تشخیص دهد.